Donkere devotie

Wat niemand verwacht had, gebeurde in deze tijd. Religie mocht weer! Zelfs al was je zelf niet gelovig, veel mensen namen hun toevlucht tot religieuze muziek. Voor zingeving, voor meditatie of gewoon om tot rust te komen. Het Gregoriaans deed het beter dan ooit, en componisten als Arvo Pärt en Henryk Górecki werden ware verkoopkanonnen.

In dit concert uit 1985 geen Arvo Pärt, wel diverse geestverwanten. De Hongaren Joszef Karai en Lajos Huszar bijvoorbeeld. Zoals overal in het Oostblok was religie op zijn minst verdacht, maar net als veel anderen voelden zij zich daar thuis en negeerden ze de officiële partijlijn. Ze krijgen hier gezelschap van twee Nederlanders: de Limburgse organist Mathieu Geelen en oudgediende Rudolf Escher. Escher was in 1980 overleden en daarmee een generatie te vroeg geboren voor de Nieuwe Devotie. De gewijde, muzikaal gematigde sfeer die zijn muziek uitademt past er echter prachtig bij. Henri Delnooz doet in zijn Zwei Bilder von Auschwitz hetzelfde als Górecki in diens beroemde Derde symfonie: de devotie wordt gebruikt om het allerergste wat de wereld ooit heeft meegemaakt een plekje te geven.

Een concert als dit is niet compleet zonder gregoriaans. We kunnen hier twee keer de gregoriaanse melodie vergelijken met een moderne zetting van dezelfde tekst. Van Tenebrae factae sunt horen we zelfs drie versies, waardoor we ook kunnen horen of die moderne devotie misschien ook iets weg heeft van de renaissancemuziek.