Genres: Classicisme | Romantiek | Strijkkwartet
Componist: Ludwig van Beethoven
Opnametechniek: Glenn Mogot
De Beethovenserie van het Quatuor Danel gaat door. Nu komen we langzaam in zijn late periode terecht.
Na zijn drie Rasumovskikwartetten opus 59 vond het publiek het wel genoeg. Verder moest Beethoven niet gaan, dan zou hij de muziek kapotmaken. Maar Beethoven zelf was nog lang niet klaar met het kwartet. In 1809 kwam er gewoon een nieuw werk, het Strijkkwartet nr. 10 in Es opus 74. Dit stuk wordt het ‘Harpkwartet’ genoemd, vanwege de opvallende pizzicatonoten in het eerste deel. Het is een vlot, vrolijk stuk, waarin er voor de vaak getormenteerde Beethoven even geen vuiltje aan de lucht lijkt.
Dat laatste kun je niet zeggen van het Strijkkwartet nr. 11 in f, opus 95. Dit kwartet wordt het ‘Serioso-kwartet’ genoemd, naar de tempoaanduiding in één van de delen. En ernstig is het wel. Het vliegt meteen in het eerste deel recht in je smoel. Voor zijn tijd, 1810, is de muziek buitensporig modern: zware dissonanten, enorme vrijheden in de vorm, generale pauzes met een dramatisch effect, extreme registercontrasten – het was allemaal een voorbode van wat er bij de late Beethoven nog komen ging. Sommige mensen hebben in dit stuk een persoonlijke tragedie (een onbeantwoorde liefde) gehoord; over het algemeen wordt toch aangenomen dat er grotere zaken aan deze muziek ten grondslag lagen. Napoleon was Wenen voor de tweede keer binnengevallen en het zijn steeds slechter wordende oren hadden door het bommengeweld nog meer te lijden. Deze muziek weerspiegelt de gevaren van de oorlog en de algemene stemming die er in de stad heerste.
De late Beethoven kwam er rond 1820. De componist zat in een enorme creatieve crisis, waarin hij nauwelijks iets uit zijn vingers kreeg. Zelfs zijn eigen revolutionaire taal had hij al uitgeput. Daarom vervelde hij nog een keer. Deze keer kreeg zijn muziek iets magisch, iets uitgesproken religieus. Beethoven was niet meer de overgevoelige kunstenaar die zijn gemoed met de wereld deelde, hij was een soort hogepriester die de wereld in geluid liet horen wat hem, dove, in zijn geest geopenbaard werd. Zijn muziek werd geheimzinnig, ongewoon en … uitgesproken modern? Tja, dat kun je zeggen. We horen noten die nog niemand ooit gehoord had. Maar die ook tot het einde van de eeuw niemand meer zou horen. Wat hij deed, had weinig te maken met de opkomende romantiek. Alleen met Beethoven. Het Strijkkwartet nr. 12, opus 127, is het eerste van vijf late kwartetten en alles bij elkaar nog het conventioneelste. De rest houdt u nog van ons tegoed…
