Een os op het dak 69: De os in tijden van oorlog # 32.
Een introductie van eigentijdse muziek in gewonemensentaal.
Aflevering negenenzestig van Een os op het dak van Thea Derks, geïnspireerd op haar boek Een os op het dak: moderne muziek na 1900 in vogelvlucht.
Gaat het nieuwe jaar vrede op aarde brengen? Het is afwachten wat er in Syrië gebeurt. Ook is het de vraag of de Palestijnen en Oekraïners eindelijk verlost worden van de agressie van hun buren en hun eigen land kunnen behouden c.q. terugkrijgen.
In deze uitzending muziek van twee nieuwe cd’s én een bestaande opname uit 1997.
We beginnen vandaag met de cd Bee Sage van de (contra)basklarinettist Fie Schouten en cellist Katharina Gross. Hiervan klinkt Masks van de Roemeense componist Doina Rotaru, waarin de twee musici naast hun eigen instrument ook kleine percussie-instrumenten bespelen. Rotaru werd in 1951 in Boekarest geboren en studeerde aldaar compositie, maar deed in 1991 een vervolgstudie bij Theo Loevendie in Amsterdam. Daarna werd ze zelf docent aan de Nationale Muziekacademie van Roemenië.
In 1989 componeerde ze Masks, dat echter pas in 2024 zijn uiteindelijke vorm kreeg, speciaal toegesneden op Schouten en Gross. Het stuk heeft vier delen, als vier denkbeeldige maskers, van elkaar gescheiden door een gong. Zelf schrijft Rotaru hierover: ‘De maskers wisselen de dramatische bezwering van de klarinet af met de soms gespannen, soms ironische dialoog tussen de twee instrumenten, een soloparodie van de cello met allusies op Bizets Carmen begeleid door een tamboerijn. Het einde klinkt als een muziekdoosje.’
Van de Oekraïense componist Igor Markevitsj (1912-1983) volgt hierna een opname uit 1997 van zijn ballet Rébus uit 1931. Hij werd in 1912 in Kiev geboren, maar studeerde onder andere in Parijs bij Nadia Boulanger. Markevitsj schreef Rébus op zijn negentiende voor een ballet van de choreograaf Leonid Massine, dat echter nooit tot stand kwam. Hij dirigeerde daarom zelf de première van de concertversie in 1931.
De titel verwijst naar het beeldspelletje waarin je moet raden welk woord of betekenis bedoeld wordt. Het stuk opent met een prelude en eindigt met een parade, met daartussenin vier delen die dienen als een door het publiek op te lossen rebus; De uitkomst was het Franse gezegde Pauvreté n’est pas une vice (Armoede is geen zonde), maar het is onduidelijk of de rebus bij uitvoeringen daadwerkelijk aan het publiek werd voorgelegd. Vanwege het volwassen en originele karakter van de muziek werd Markevitsj wel vergeleken met Stravinsky en Ravel.
Tot slot van Een os op het dak een stuk van de Duits-Nederlandse componist Iris ter Schiphorst. Zij componeerde Sei Gutes Muts in 2021 op verzoek van het Kuss Quartett, voor een cd-opname van Schuberts Der Tod und das Mädchen. Ter Schiphorst voegde een blokfluit toe aan het ensemble (Maurice Steger) en vroeg de vier strijkers fransen en woorden te fluisteren op het lied waaraan dit beroemde kwartet van Schubert zijn naam ontleent. Het resultaat is een opwindend stuk, waarin de blokfluit virtuoos reageert op de fluisteringen en wervelende patronen van de strijkers.
Tip: de 1e druk van Een os op het dak is uitverkocht, maar via boekenbestellen.nl ontvangt u een exemplaar van de 2e druk.
1. Doina Rotaru. Masks.
Fie Schouten, klarinet. Katharina Gross, cello.
2. Igor Markevitsj [foto].
Rébus: Prélude au Rébus; Danse; Gigue; Variations; Fugue; Parade.
Gelders Orkest olv Christopher Lyndon-Gee.
3. Iris ter Schiphorst. Sei Gutes Muts.
Maurice Steger, blokfluit; Kuss Quartett.
Aanvulling: Ida Gotkovsky. Fantasque et gai.
Maria du Toit, klarinet. Vera Kooper, piano.
Samenstelling, techniek en presentatie: Thea Derks
