Sanssouci

In Sanssouci komen we regelmatig de naam Bach tegen. Niet Johann Sebastian Bach, want die hoort bij de barok. Maar wel zijn zoons. Ga maar na: Bach had in totaal twintig (!) kinderen. Tien stierven er al op zeer jonge leeftijd. Van de tien overige waren er vier meisjes – in de achttiende eeuw had je dan meestal geen reële kans om componist te worden. Van de zes jongens was er één verstandelijk gehandicapt; een ander overleed al voordat hij serieus carrière kon maken.

Zo blijven er dus vier Bachs over – en die werden alle vier componist! Nog verbazingwekkender is dat zijn zoons ook gróte componisten werden: componisten die de muziekgeschiedenis diepgaand hebben beïnvloed, componist die weliswaar veel aan hun vader te danken hadden maar als het moest ook radicaal met hem braken. Tenminste: dit geldt voor Wilhelm Friedemann, Carl Philipp Emanuel en Johann Christian Bach.

Johann Christoph Friedrich Bach

Johann Christoph Friedrich Bach (1732-1795), de derde van de vier componerende Bachzonen, staat in de schaduw van zijn broers. Waar zijn broers door de wijde wereld zwierven (Friedemann), hofcomponist werden aan een rijk en machtig hof (Emanuel) of schatrijk werden door te pionieren met abonnementsconcerten (Christian), sleet Friedrich zijn dagen aan het hof van Bückeburg, hoofdstad van het postzegelstaatje Schaumburg-Lippe. En als we heel eerlijk zijn: zo geniaal als zijn broers was hij niet. Hij had niet de gave om iets geheel nieuws te maken wat anderen massaal navolgden.

Misschien zag Friedrich dat zelf ook wel in. Jarenlang onderhield hij een correspondentie met zowel Emanuel als Christian (ook nadat die twee van elkaar vervreemd waren). Zo bleef hij op de hoogte van hun vernieuwende muziek, en hield hij ook zijn eigen stijl up to date.

In deze aflevering horen we hoe de Bückeburger Bach de nieuwste modes combineert in zijn Klavierconcert in Es. Een stuk waarin hij ongetwijfeld zelf gesoleerd heeft, want als kind blonk hij al uit op het klavier. In zijn motet Wachet auf ruft uns die Stimme horen we hem van zijn ouderwetse kant: deze muziek had zo van zijn vader kunnen zijn, of zelfs van de generatie daar weer voor. Maar dat gaf niet: voor zowel de kerkleiders als de componisten was het meerstemmige motet een evergreen, een traditie die het behouden waard was.

Wilhelm Friedrich Ernst Bach

Verder horen we ook een symfonie van een andere Bach: Wilhelm Friedrich Ernst Bach (1759-1845). Dit was de zoon van Johann Christoph Friedrich. Want hoewel zijn broers veel beroemder zijn geworden, lukte Friedrich wel wat de andere Bachzonen niet voor elkaar kregen: zelf een componerende Bach op de wereld zetten en grootbrengen. Omdat Wilhelm Friedrich Ernst zo oud mocht worden, maakte hij het nog meer dat de muziek van zijn grootvader weer in de mode kwam. In 1843 werd er in Leipzig een Bachmonument onthuld, in bijzijn van onder meer Schumann, Mendelssohn en de bijna 84-jarige Wilhelm. Tweeënhalf jaar later stierf hij; daarmee kwam er definitief een einde aan het roemrijke componistengeslacht Bach.

Afspeellijst

1. Johann Christoph Friedrich Bach – Pianoconcert in Es
2. Johann Christoph Friedrich Bach – Wachet auf ruft uns die Stimme
3. Wilhelm Friedrich Ernst Bach – Symfonie in G