De eerste vrije componist!
Vandaag hoort u muziek van een componist waar u tien tegen één nog nooit van gehoord hebt. Toch was hij in zijn eigen tijd ongeveer even beroemd als Mozart. Hij behoorde tot de avant-garde van de Weense muziek en liep ook in iets anders voorop: hij was de eerste grote vrije componist, die schreef wat hij zelf wilde in plaats van te werken voor een broodheer!
Johann Baptist Vanhal (1739-1813), want over hem hebben we het, kwam zoals zoveel ‘Weense’ componisten uit de Bohemen. Eigenlijk heette hij Jan Křtitel Vaňhal. Op jonge leeftijd ging hij naar Italië om het vak van de opera te leren. In plaats van neer te strijken bij een broodheer zwierf hij door Kroatië en Hongarije om uiteindelijk in Wenen te gaan Wonen. Daar was een groeimarkt voor openbare concerten. Vaňhal leefde de rest van zijn leven – zeer sober – van de opbrengst van zijn muziek, en van het leergeld dat hij met compositieonderwijs verdiende. Een van zijn leerlingen was Ignaz Pleyel.
In deze aflevering horen we drie composities. Eerst horen we een celloconcert. Vanhal speelde het instrument zelf en had een voorliefde voor instrumenten die normaal in de begeleiding verborgen blijven. Zo schreef hij ook concerten voor fagot en zelfs voor contrabas.
Het tweede stuk is het meest curieuze. Hier horen we vijftien minuten lang twee fluiten verschillende tafereeltjes spelen die met de oorlog tegen de Fransen te maken hebben. Een verteller zegt erbij wat de fluiten uitbeelden. Met zulke muziek speelde Vanhal in op de vaderlandsliefde van het muziek kopende amateurpubliek.
Als laatste horen we een symfonie in As. Net als alle Weners was Vanhal in dat genre zeer bedreven. Typisch voor dit werk zijn, behalve de ongewone toonsoort, de frequente solo’s voor bijvoorbeeld cello en hoorn. Hier horen we opnieuw Vanhals ijver om normaal minder bedeelde instrumenten ook eens solo te laten spelen.
