Presentatie: Dark Minimalism door het Herz Ensemble.
Onder de prikkelende noemer ‘Dark Minimalism’ presenteerde het Nederlandse Herz Ensemble een concertprogramma bij De Link in Tilburg. Het in 2017 opgerichte Herz Ensemble wordt geleid door de Australisch-Nederlandse componiste Kate Moore. Voorafgaand aan het concert van dinsdag 7 februari legt Kate Moore uit dat haar negenkoppige ensemble minimal-music met een rauw rafelrandje speelt. Fragiele, unheimische muziek, die het naderende schemerdonker verklankt.
Het concert wordt afgetrapt door violiste Jellantsje de Vries. Zij speelt een werk van haar vader, eminent docent en componist Klaas de Vries. Pure minimal-music heeft Klaas de Vries nooit geschreven, of het moet zijn piano-klavecimbelcompositie ‘Toccata Americana’ (1978) zijn. Zijn indringende altvioolsolo ‘Tegen de tijd’ van twintig jaar later is wel vintage Klaas de Vries. Meditatief en expressief tegelijkertijd. Een mini-klankdrama, waarin de violiste tovert met vluchtige melodieën en heftige uithalen. Een fraaie oefening in geconcentreerd luisteren en een ideale opening voor een intens concert.
Het volledige Herz Ensemble (waaronder een organist, basgitarist, drie strijkers, twee rietblazers, pianiste en slagwerkster) is te horen in ‘The Very Lightweight Thread Floats Through the Moving Air’ van Amba Klapwijk. Drie jaar geleden studeerde ze af aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag bij o.m. Calliope Tsoupaki en Peter Adriaansz. Klapwijk laat zich inspireren door natuurklanken en poëzie. Haar compositie is een ode aan een gewichtloos, rondzwevend stukje spinrag. Klapwijks intens serene klankwereld verwijst naar de ideeën van de Wandelweiser school. Minimale, verstilde muziek, die de oren laat spitsen. Ook Klapwijk weeft een fluisterzacht klankweb waar af en toe fel piano-, gitaar-, en slagwerkklanken door heen priemen.
Een stuk wilder pakt de Australische componiste Cat Hope uit. In haar uiterst levendige maar wat richtingloze ‘U Mungibeddu Nostru’ verklankt ze de vervaarlijk rommelende vulkaan Etna. Met ruisklanken en donderende orgeldrones voel je als luisteraar de dreiging toenemen. Filmische muziek, waarbij het ensemble lekker expressief te keer kan gaan. Van glissando’s voor de violisten tot een stevige basgitaarsolo voor Sjors van der Mark. Sopraansaxofonist Tom Sanderman speelt voor de gelegenheid een platenspeler. De onrustig, krakende lp-geluiden gaan op in de nerveuze, onheilspellende ensembleklank.
Het dichtst bij het strakkere minimal-idioom blijven componisten Aart Strootman en Kate Moore zelf. Het fraaie ‘Descend’ uit 2019 van Aart Strootman mondt uit in een zich traag afwikkelende canon. De violistes Jellantsje de Vries en Elisabeth Smalt spelen een klaaglijk lied, terwijl de andere musici stap voor stap patronen opbouwen en de laagte ingaan. Als luisteraar word je opgeslokt door het graduele muziekproces, en de tijd staat even stil. In de verte roept zijn werk herinneringen op aan de kalme muziekmeditaties van toondichters als Gavin Bryars en Arvo Pärt.
Als kers op de taart klinkt het ruim half uur durende ‘Debris & Alchemy’ (2009/2021) van Kate Moore. Inmiddels een post-minimalistische classic, die Moore in een nieuw jasje heeft gestoken. Oorspronkelijk is het werk geschreven voor Ensemble Klang, maar ditmaal heeft Moore de saxofoonpartijen vervangen door de strijkers. Hierdoor krijgt haar meesterwerk een extra harmonische lading, en wordt de milde, spirituele kant van het werk onderstreept. De enorm opzwepende, onderhuidse dreiging van ‘Debris & Alchemy’ blijft overigens recht overeind. Aan het eind denderen er klankgolven van extase door het ensemble. Magnifieke momenten, die alsmaar in intensiteit toenemen en de luisteraar in een prettige wurggreep houden.
In mei brengt het Herz Ensemble haar debuut-cd uit op het Nederlandse Unsounds label. De Concertzender zendt dit Link-concert van het Herz Ensemble uit op maandag 17 april.
Geschreven door programmamaker Mark van de Voort.
In juni is het Herz Ensemble ook te zien in Amsterdam en Den Haag.
1 juni, Muziekgebouw aan t IJ, Amsterdam.
7 juni, Lunchpauzeconcert in de Kloosterkerk, Den Haag.
Luister ook naar:
Thema van maandag 27 oktober 2014. (Kate Moore)
Concertzender Live van maandag 2 januari 2023. (Aart Strootman)
Thema van woensdag 10 februari 2021. (Klaas de Vries)
