Murmure des eaux (Jeîta, Murmerelde Wateren – François Bayle)
De beweging, verplaatsing van geluid en de transmutaties ervan zouden belangrijke thema’s worden in Bayles oeuvre. Vrijwel direct na Espaces inhabitables schreef hij Jeîta ou Murmure des eaux (Jeîta, Murmurerende Wateren), een ander belangrijk werk dat de ruimte verkent, zij het op een andere manier. Dit stuk was geïnspireerd door de Jeita-grot in Libanon, waar hij in 1969 een concert gaf (en zijn instrumentale stuk Nadir in première bracht) ter gelegenheid van de opening van de recent ontdekte bovengalerij van de grot. Voor Jeîta gebruikte hij geluiden die hij in de grot had opgenomen, evenals elektronische effecten geproduceerd door de nieuwe synthesizers in de GRM-studio’s. Het stuk verwijst naar een abstracte bewoner van de grot, vloeiend en meervoudig (Jeîta betekent “geruis van het water”) — een vloeiend lichaam zoals de “Klok van Bloed” die de “Mens-Dier” is, zoals beschreven door Paul Klee, naar wie Bayle verwijst in de programmatoelichting van het stuk. Bayle plaatste het stuk in een bepaalde luisterzone en specificeerde, net als Paul Cézanne, dat de natuur ‘binnenin’ zit. (IRCAM)
1/ Jeîta ou murmure des eaux — Murmure des eaux 1 03:04
2/ Jeîta ou murmure des eaux — Cloches fossiles 01:19
3/ Jeîta ou murmure des eaux — Murmure des abeilles de pierre 03:44
4/ Jeîta ou murmure des eaux — Bouche d’ombre 01:26
5/ Jeîta ou murmure des eaux — Rêverie de la multiplication 02:47
6/ Jeîta ou murmure des eaux — Le vaisseau Nadir 02:54
7/ Jeîta ou murmure des eaux — Oracle 1 01:12
8/ Jeîta ou murmure des eaux — Murmure des eaux 2 01:04
9/ Jeîta ou murmure des eaux — L’eau verticale 01:19
10/ Jeîta ou murmure des eaux — Ailleurs 02:35
11/ Jeîta ou murmure des eaux — Rêverie de la résonance 02:57
12/ Jeîta ou murmure des eaux — Eau-forte 02:53
13/ Jeîta ou murmure des eaux — Murmure des dentelles d’eau 05:17
14/ Jeîta ou murmure des eaux — Intervalles d’eau 00:53
15/ Jeîta ou murmure des eaux — Écritures murmurées 01:18
16/ Jeîta ou murmure des eaux — Oracle 2 02:46
17/ Jeîta ou murmure des eaux — Murmure des eaux 3 01:45
18/ L’Infini du bruit 11:00
19/ Jeîta retour — Oracle des eaux 1 02:25
20/ Jeîta retour — Oracle des eaux 2 03:01
21/ ARP_space. Roland Kuit * 03.34
Sami Karkabi, de ontdekker van de Jeita-grot bij Beiroet in Libanon, had de componist van “Espaces inhabitables” gevraagd om muziek te schrijven voor de opening in 1969. De première van het resulterende werk, “Nadir”, 1968 (cat. 37), voor sopraan, tenor, bas, basklarinet, gitaar, ondes Martenot en slagwerk, vond plaats in de grot op 11 januari 1969, onder leiding van Konstantin Simonovic. Voor deze gelegenheid maakte François Bayle opnames in de grot zelf (percussie op de stalactieten, ruisen van het water, enz.), die het uitgangspunt vormen voor de suite. “Jeita”, wat in het Aramees “gemurmel van het water” betekent, onderzoekt de paradox van deze intieme, nachtelijke verbinding tussen hardheid en vloeibaarheid (het contrast vloeibaar-vast was al onderzocht in “Jardins de rien”), een paradox die volledig wordt samengevat in de titel van een van de delen, “Eau verticale” [verticaal water]. Water, dat gewoonlijk “onophoudelijk uiteenvalt en op elk moment afstand doet van elke vorm” (Ponge), neemt hier daarentegen vorm aan, maar ten koste van een buitensporige duur en door een onzichtbaar fenomeen waarvoor deze ijzige en glanzende muziek ons gevoelig maakt. Op deze zeer langzame ontwikkeling en transformatie van vloeibaar gesteente en versteend water reageert de muziek als een fenomenologie van het onzichtbare – tijd die tegelijkertijd verhard en vluchtig is, een klankuniversum van het ijle, van soms minuscule klanken, van microscopische ritmische waanzin (die zo lichtjes slaat als insectenvleugels), van klanken van intense en ingehouden energie, van sprankelende lagen. De verdeling in zeventien afzonderlijke delen (waarvan sommige aan elkaar geregen zijn) geeft het gevoel van een onophoudelijk heropgestarte arbeid, in plaats van een vlakke duur. “Jeîta” correspondeert chronologisch ook met de aankomst van de eerste synthesizers in de GRM-studio’s, wat het hoge toonhoogtekader en de sprankelende texturen van de componist mogelijk maakt, die een van de kenmerken van zijn eerste geluid vormen.
Uitgebracht op 4 januari 2021
* De ARP2500 als ruimteprojector voor zeer kleine geluidsdeeltjes.
