Bachs zonen

Bach kreeg niet minder dan twintig kinderen, van wie er tien de kindertijd overleefden. Van die tien waren er zes jongens (op een vrouwelijke Bach die componeert hoeven we helaas niet te rekenen). Vier van die zes werden componist, en zeker twee van hen groeiden uit tot muzikale giganten van hun tijd. Nooit eerder of later heeft één familie zo zwaar haar stempel op de muziekgeschiedenis gedrukt.

Bachs oudste zoon Wilhelm Friedemann Bach (1710-1784) liet al heel vroeg zijn dat hij zijn vaders talenten geërfd had. Hij groeide uit tot een briljant klavecinist en organist en als reizend virtuoos maakte hij grote naam. Zijn avontuurlijke karakter had een keerzijde: hij vloog nog weleens uit een vaste betrekking en bij tijd en wijle zat hij financieel aan de grond. Als componist twijfelt Friedemann nog een beetje tussen de barok van zijn vader en de nieuwe galante stijl, waarin alles zo simpel mogelijk moet zijn. Van zijn muziek worden vooral de klavierwerken nog veel gespeeld.

Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788) was als mens alles wat zijn oudere broer niet was. Hij vond een vaste betrekking aan het hof van Frederik de Grote en hoewel hij weleens een aanvaring met de koning had, bleef hij daar decennia zonder morren als componist en klavecinist aan het werk. Zijn werk heeft twee speerpunten: werken voor de fluit, het instrument dat Frederik (overigens zeer verdienstelijk) bespeelde, en werken voor het klavier, zijn eigen instrument. Emanuel was de koning van de Empfindsame stijl, de soort rococo waarin de componist zijn emoties direct aan het papier toevertrouwt en de ene onverwachte wending de andere opvolgt. Om deze durf werd hij geroemd door zijn jongere tijdgenoten. Deze stijl vind je vooral terug in zijn klavierwerken; in de werken voor fluit, waarvan we er hier een paar horen, hield hij zich wat meer in.

Johann Christoph Friedrich Bach (1732-1795) was een zoon van Bachs tweede vrouw Anna Magdalena. Volgens Friedemann was hij de beste klavierspeler van alle Bachkinderen. Aan eeuwige roem heeft hem dat niet geholpen: in tegenstelling tot zijn broers zou hij nooit beroemd worden en zijn dagen slijten aan het onbelangrijke hof van Bückeburg. Ook nu overheerst de opvatting dat zijn werk niet echt geniaal is; we kennen hem alleen vanwege zijn vader en zijn broers. Of dat waar is? We kunnen nu zelf oordelen aan de hand van deze sonate. In de bezetting horen we in elk geval de hand van zijn vader: geen sonate voor fluit en basso continuo (waarin het klavecimbel alleen maar een baslijn en akkoorden speelt), maar een sonate voor fluit en concertant klavecimbel, waarin de klavierspeler ook melodieën te spelen krijgt.

Johann Christian Bach (1735-1782) was de jongste en meest succesvolle van het stel. Hij omarmde de galante stijl volledig: heldere, begrijpelijke muziek met aansprekende melodieën, zonder fuga’s en moeilijke dingen. Een componist om den brode, zo gaf hij zelf ook ruiterlijk toe. Maar omdat hij zijn werk op zo’n briljante manier deed, stak hij met kop en schouders boven alle andere broodschrijvers van die tijd uit. Diepgaande invloed had hij vooral op Mozart, die hem als kind in Londen had ontmoet. Alleen al daarom verdient hij een ereplaats in onze muziekgeschiedenis.