De haard blijft altijd branden

We horen in dit concert muziek uit de laatromantiek, uit het expressionisme en uit de huidige tijd. De stijl is heel verschillend, maar de sfeer is, gek genoeg, doorlopend dezelfde. Allemaal waren het Duitsers of Oostenrijks – op Busoni na, maar die voelde zich als musicus meer Duits dan Italiaans. Allemaal waren het hemelbestormers, die de muziek op hun eigen manier vernieuwden.

En allemaal waren het diep van binnen romantici. Mahler en Reger waren dat nog officieel: hun muziek hoort volgens de geschiedenisboekjes tot de laatromantiek. In het Pianokwartet van Mahler, een vroeg werk en een van de weinige kamermuziekstukken die hij later niet vernietigd heeft, hoor je de invloed van Brahms en Schumann. Regers Träume am Kamin – ‘Dromen aan de haard’ – staat in de beste traditie van romantische karakterstukken à la (alweer) Schumann.

Bij Schönberg en Berg denken we niet zo gauw meer aan de romantiek. Zij hoorden tot de atonaal componerende Tweede Weense School. Hun stijl wordt soms expressionisme genoemd. Het wordt zegt het eigenlijk al: hun muziek is bij uitstek direct en expressief. Hoe modern ze ook klinken, deze componisten drijven de waarden van de romantiek een flinke stap verder.

Wolfgang Rihm is van een heel andere generatie. Toen hij geboren werd, was Schönberg al dood. Zijn muziek is er ook naar. Toch zocht ook hij zijn inspiratie bij de romantiek. Hij kon, zoals wel meer van zijn generatie, niet uit de voeten met de avant-garde van de jaren vijftig en zestig. Daar miste hij het emotionele element in. Maar inspiratie bij de romantiek betekent voor Rihm niet terugkeren naar de oude stand van zaken. Mahler zei het al: Traditie is het brandend houden van het vuur, niet de verering van de as, zei Mahler al. Dat is het credo van alle componisten op dit programma.