Componisten/uitvoerenden: Alban Berg | Anton Webern | Bernd Alois Zimmermann | Karlheinz Stockhausen | Luigi Dallapiccola
De oorlog is voorbij, Europa ligt in puin. Hoe bouwen we het weer op? Herbouwen we de ruïnes of ontwerpen we het van de grond af op?
Die vraag leeft niet alleen bij architecten, maar ook bij componisten. De oude garde wil het liefst terug naar het neoclassicisme, de muziek van voor de oorlog. Een nieuwe generatie, de School van Darmstadt, denkt daar héél anders over. Muziek moet, in de geest van de betreurde Anton Webern, volkomen logisch aangelegd worden. Niks geen melodie, harmonie, ritmische puls, alleen muzikale gebeurtenissen die hun eigen ijzeren logica volgen. Karlheinz Stockhausen, de voornaamste Darmstadter in Duitsland, heeft binnen een paar jaar de aandacht volledig opgeëist. Zijn muziek is ontzettend controversieel – veel mensen vinden het helemaal niets, maar iedereen luistert ernaar en iedereen discussieert erover.
Luigi Dallapiccola is typisch zo’n componist van de oude garde. Hij is niet doof voor nieuwe ontwikkelingen, maar eigenlijk gaat hij na de oorlog door met de prikkelende, maar tonale stijl die hij voor de oorlog al ontwikkeld had. Het fascistische bewind in Italië had zich nooit zo intensief met muziek bemoeid als de nazi’s, dat zal hebben meegespeeld.
Bernd Alois Zimmerman tenslotte valt er een beetje tussenin. Hij was geen Darmstedeling, daarvoor was hij te oud, maar hij vond het serialisme wel heel inspirerend. Het resultaat was een eigen vorm van serialisme, waarin van meet af aan plaats was voor persoonlijke expressie en politiek. ZIjn grote held was niet Webern, maar Alban Berg. De tragiek laat zich raden: Zimmerman werd niet serieus genomen door de echte avant-garde, maar zeker niet omarmd door de liefhebbers van de traditie. Hij kwam op een eilandje te zitten. Gelukkig zijn de programmeurs van “de Verkenning” verstandig genoeg om hem daar, twintig jaar na zijn dood, vanaf te halen.
