De voorlaatste woorden van een meester

Joseph Haydn (1732-1809) is niet de uitvinder van het strijkkwartet, maar veel scheelt het niet. Toen hij op dertigjarige leeftijd voor het eerst een kwartet schreef, was het een soort uitgeklede symfonie, bedoeld voor feestjes waar een heel orkest te duur was of te veel ruimte innam. Maar gaandeweg ontdekte hij wat een onbegrensde mogelijkheden het genre bood: ouderwetse fuga’s, subtiel vraag- en antwoordspel, brede cantilenes, variareeksen … Goethe vergeleek het strijkkwartet met ‘een redelijke discussie tussen vier verstandige mensen’ en gaf daarmee het sentiment van veel intellectuelen weer. Terwijl het grote publiek met Haydns symfonieën wegliep, prezen collega-componisten vooral de kwartetten, die eindeloos nagevolgd werden. Elke nieuwe reeks kwartetten die Haydn uitgaf werd met smart verwacht, telkens weer wist hij met zijn vernieuwingen een nieuwe rage te ontketenen.

Na het wederom grote succes van opus 76 beloofde Haydn een nieuwe opdrachtgever alweer zes nieuwe kwartetten. Helaas kwamen die er niet. Haydn was dik in de zestig en voelde zijn geestelijke krachten afnemen. Bovendien gingen Die Schöpfung en Die Jahreszeiten voor, de twee meesteroratoria waarmee Haydn zich deze jaren bezighield. Uiteindelijk kreeg hij twee kwartetten klaar, die in 1799 als Opus 77 werden uitgebracht. Het Kwartet in F, opus 77 nr. 2, is Haydns laatste volledige kwartet (een kwartet Opus 103 bleef onvoltooid). Van de moeite die Haydn ermee had is niets te horen. De muziek straalt in klassieke vrolijkheid en geniale vindingrijkheid. Perfectionist als hij was, nam Haydn ook op 67-jarige leeftijd geen genoegen met mindere muziek!