Componisten/uitvoerenden: Avet Teterjan | Witold Lutoslawski
Opnametechniek: Wijnand de Groot
Het begin deze eeuw opgeheven Noordhollands Philharmonisch Orkest schrok niet terug voor een beetje modern repertoire.
Of voor andere vormen van experiment. Een traditioneel orkestconcert bestaat uit een ouverture, een soloconcert en een symfonie. Maar dit concert bestaat uit drie symfonieën! Wordt het dan niet veel te lang? Of te saai?
Saai zeker niet. Drie moderne componisten betekent al gauw drie verschillende stijlen, dus een verre van egale klank. En te lang wordt het ook niet. Deze componisten schrijven geen symfonieën van een heel uur.
De Pool Witold Lutosławski (1913-1994) had net als alle Oostblokkers te maken met voorschriften van de staat. Toch bemoeide Polen zich veel minder met moderne kunst dan bijvoorbeeld de Sovjet-Unie. Invloeden uit het westen werden natuurlijk met argwaan bekeken en niet zomaar overgenomen, maar moderne technieken als serialisme, aleatoriek (toevalsmuziek) en elektronische muziek werden niet zomaar verboden. Lutosławski maakte er, net als zijn collega Penderecki, volop gebruik van. Reeksen en toevalsmuziek integreerde hij in een stijl die naar westerse begrippen niet radicaal was, maar wel uiterst modern en complex. Zijn vierde en laatste symfonie kwam klaar in 1992. De componist heeft intussen gas terug genomen; het radicaalste is er intussen vanaf.
Veel minder bekend is de Armeen Avet Terterjan (1929-1994). Zoals zoveel Sovjetcomponisten stond hij onder de invloed van Sjostakovitsj. Zodoende voltooide hij acht symfonieën; een negende bleef bij zijn dood achter. Wat verwacht je van zo’n onbekende componist achter het IJzeren Gordijn? Vast geen bijster originele muziek. Maar let nu eens op! Meteen in het begin horen we een paar harde klappen op de pauken. Vier minuten lang blijft dat het voornaamste wat we horen. Alleen wat hoge geluiden – triangels, extreem hoge strijkers – komen erbij. Pas daarna komende de instrumenten in het middenregister om de hoek kijken. En dan nog steeds geen tonaal betoog, zelfs geen melodie. Dit stuk staat dichterbij Gruppen van Stockhausen dan bij welk werk van Sjostakovitsj dan ook! Hoe is het mogelijk dat wij hem in het westen zo lang over het hoofd hebben gezien?!
Dit concert begon met de Vijfde Symfonie (‘Amen’) van Galina Oestvolskaja. Ook al zo’n hoogst origineel werk van een hoogst originele geest. Helaas bleek de dat-band van dit werk te beschadigd om uit te zenden.
