Ensemble Actéon

Op het concilie van Trente, eind zestiende eeuw, was er een hele discussie geweest. Moest de polyfonie in de kerk niet gewoon worden afgeschaft? Het maakt de teksten er niet verstaanbaarder op, volgens velen ging dat ten koste van de boodschap. Uiteindelijk mocht de polyfone kerkmuziek blijven. Een paar decennia later werden de tegenstanders geholpen door de tijdgeest: polyfonie raakte uit de mode en monodie – rapsodische, emotionele zang begeleid door een paar instrumentale akkoorden – eiste alle aandacht op. Opera, cantate en madrigaal-nieuwe stijl namen een enorme vlucht. De kerk sprong al spoedig op de kar en liet de nieuwe stijl in de liturgie toe. Muziek die het volk aansprak, niettemin verstaanbaar was en bovendien emoties één op één bij de luisteraar kon brengen – een win-winsituatie. Een soundtrack voor de Contrareformatie was geboren.

In dit concert, opgenomen op Festival Oude Muziek 2010, horen we diverse zeventiende-eeuwse meesters die zich duidelijk senang voelen in de nieuwe stijl. De geest van de monodie zit er altijd in, maar via de achterdeur halen ze de polyfonie toch weer binnen: er zijn namelijk meerdere stemmen die de tekst declameren. We beginnen vroeg in de zeventiende eeuw, bij Gregorio Allegri, en eindigen bij Alessandro Scarlatti. Bij hem zijn we al op weg naar een nieuwe stijl, de laatbarok van de achttiende eeuw, maar in zijn kerkmuziek is hij nog niet zo vooruitstrevend. Het programma wordt gedomineerd door een Fransman, Marc-Antoine Charpentier. Want hoewel Fransen altijd een beetje wantrouwig naar Italië keken, was Italiaanse muziek altijd onweerstaanbaar en hebben ze zich de hele barok diepgaand door de zuidoosterburen laten beïnvloeden.