Grappen en knipogen

In het Interbellum was het neoclassicisme in de mode. Componisten die de negentiende eeuw maar een sentimentele bende vonden, lieten zich liever inspireren door de eeuw daarvoor. In Nederland was er bijna geen componist te vinden die deze lijn niet volgde. Piet Ketting en Hendrik Andriessen – beiden overigens vader van een beroemde componist uit later tijd – waren geen uitzondering.

Ketting herstelt de barokke Triosonate in ere met zijn werk uit 1928. Hoewel… meteen vanaf het eerste moment hoor je dat het muziek uit later tijd is. Het barokke idioom wordt weggestopt achter een laagje ironie. De basklarinet, die vind je niet in een triosonate van Händel of Telemann… Maar dat maakt de muziek beslist niet ongenietbaar.

Dezelfde milde ironie ligt over Andriessens Concert spirituel, een laat werk dat hij in 1967 voltooide. De titel is een rechtstreekse verwijzing naar de Concerts spirituels, de concertreeks waarmee Parijs in de achttiende eeuw de traditie van publieke concerten op gang bracht. Maar de eufonische samenklanken en zoetvloeiende lijnen, slechts door een enkele milde dissonant onderbroken, maken dat de oprechte nostalgie overheerst. In een tijd dat alle aandacht uitging naar de radicaalste avant-garde, vluchtte de aartsvader van de Nederlandse neoklassiek in welluidende introspectie.

Een heel ander soort ironie ligt over het werk van Max Knigge. Voor de jonge generatie componisten geen nadrukkelijke nostalgie naar Klassieke tijden. De vraag is meer of de traditie nog wel zin heeft, naast de alles overheersende popmuziek. En waar moet je jezelf door laten inspireren als er al zoveel muziek is? De title If the river was whisky doet melig aan, maar het kan ook getuigen van tragiek: zijn het de woorden van een alcoholist? De interpretatie wordt aan ons overgelaten.