Op 4 juni 1968 overlijdt Anna Cramer. Vijfennegentig jaar oud. Geen familie. Geen bezittingen. Behalve één koffer, opgeslagen in een bankkluis. Op 22 september besteedt Evert Jan Nagtegaal in een bijzondere aflevering van Die Sanck een Liedt aandacht aan Anna Cramer, een van de meest raadselachtige componisten die Nederland heeft gekend.
Anna Merkje Cramer werd geboren in Amsterdam op 15 juli 1873, met een vader die een bestaan als kantoorbediende combineerde met dat van oliefabrikant. En veel meer is er niet: over Anna’s jeugd weten we maar nauwelijks en over de rest van haar leven maar weinig. Pas met de in 1999 verschenen biografie ‘Mythe en werkelijkheid’ van Jeanine Landheer vielen een aantal puzzelstukjes in elkaar.
Wie was Cramer?
Rond haar twintigste werkte Anna Cramer als dienstbode en in 1895 ging ze piano studeren aan het Amsterdams Conservatorium. Al na twee jaar behaalde ze haar einddiploma en vertrok ze naar Duitsland. Eerst naar Berlijn, en later naar München, voor ze midden jaren twintig in Wenen belandde.
Anna Cramer had zelden of nooit contact met andere componisten. Ze correspondeerde niet, liet zich niet zien of fotograferen en zo komt het dat ze niet voorkomt in beschrijvingen van haar tijdgenoten of in archieven van de steden waar ze verbleef. We hebben haar muziek, liederen die je Duits- laat Romantisch kunt noemen, en die heeft een eigen taal. Cramer moet zich een verwant hebben gevoeld aan Wagner, Strauss, Mahler en Wolf. Ze bleek en bleef een buitenstaander, maar ook een kind van haar tijd.
Succes en psychiatrie
Als Cramer in 1925 naar Wenen gaat, is ze al in de vijftig. Daar kwam ze in contact met operazanger en tekstschrijver Walter Simlinger. Ze werkten samen en er ontstonden nieuwe liederen, een eenakter en zelfs een opera. Alles leek goed te gaan, tot financiële zorgen roet in het eten gooiden. Anna’s moeder stuurde regelmatig geld, maar dat stopte en Anna kon de huur niet meer betalen. Toen ze dreigde in de Donau te springen, werd ze werd onder dwang opgenomen in een psychiatrische kliniek.
Terug in Amsterdam
Na het overlijden van haar moeder keerde Anna Cramer terug naar Amsterdam. Wat ze deed? Het is niet bekend, want ze had met bijna niemand contact. Wel was ze druk met het herschrijven van haar liederen. In 1958 stopte ze al haar zorgvuldig geordende composities in een koffer, die verdween in een kluis bij de Nederlandsche Handelmaatschappij.
Toen ze in 1960 vervuild en verwaarloosd werd aangetroffen in haar huis, ging Anna naar een verpleegtehuis voor demente bejaarden in Blaricum. En daar overleed ze, bijna vijfennegentig jaar oud, op 4 juni 1968,. Geen familie, geen bezittingen, maar wel die koffer met al haar composities. Die kwam terecht bij het Haags Museum, wachtend op herontdekking. En die kwam, waardoor de raadselachtige Anna Cramer ontsnapte aan de vergetelheid.
Luisteren:
Die Sanck een liedt
22 september 2019 van 12 tot 13 uur.
