Half juni vindt de zévende editie alweer plaats van het Nederlands Gregoriaans Festival, en wel in Den Bosch. De Concertzender maakt zondag 16 juni een opname bij het concert van Gregoriana Amsterdam. U kunt het concert live meemaken, of later afluisteren op de Concertzender. Een gesprek met Geert Maessen, koorleider van Gregoriana Amsterdam.
Wie is Geert Maessen?
‘Ik leid Gregoriana Amsterdam sinds 2002. In eerste instantie richtten we ons vooral op die stukken uit het repertoire die het minst bekend zijn, de responsories en de offertoria met verzen. In het begin hebben we ook bewust de samenwerking gezocht met musici van andere religieuze en muzikale tradities, imams, jazz musici. De laatste jaren richten we ons vooral op de verloren zang van de Mozarabische ritus, die we met behulp van de computer opnieuw tot leven proberen te brengen. Wij zingen elke derde zaterdag van de maand in de Amsterdamse Obrechtkerk en soms, op uitnodiging, elders. De zangers komen van alle kanten. Het zijn veelal mensen met een muzikale achtergrond die wel van een experiment houden. Ons repertoire is gregoriaans en aanverwante monofone liturgische zang.’
Waarom gregoriaans voor u?
‘Het is vooral gestuurd door toeval. Via de architectuur van Hans van der Laan leerde ik de Benedictijnen van Mamelis kennen. Het gregoriaans dat zij zongen maakte een onuitwisbare indruk op mij en is een eigen leven gaan leiden. Toen ben ik in Amsterdam in een gregoriaans koor gaan zingen dat door Wim van Gerven zeer geïnspireerd werd geleid. Er werd geëxperimenteerd met een nieuwe uitvoeringspraktijk. Op grond daarvan ben ik mij ook in de oude handschriften gaan verdiepen, ben ik zelf koortjes gaan leiden, gaan experimenteren en er zelfs over gaan publiceren.’
Uw ensemble zingt alleen met mannen? Of ook met vrouwen?
‘Vroeger zongen we ook met vrouwen. Daar zijn we mee gestopt, omdat een vrouwenkoor beter door een vrouw geleid kan worden. Het leiden van een gregoriaans koor doe je namelijk vooral met je stem.’
Wat is het Nederlands Gregoriaans Festival?
‘Dit jaar vindt alweer de zevende editie plaats. De eerste vier of vijf vonden plaats in Ravenstein, sindsdien in Den Bosch. Er is doorgaans een hoofdconcert van een internationaal gerenommeerde club. Verder zingen er vooral Nederlandse koren die gregoriaans zingen. Sinds de zestiger jaren en de ontkerkelijking is het aantal koren drastisch afgenomen, ik denk dat er momenteel een stuk of vijftig bestaan. Het festival wil het gregoriaans beter op de kaart zetten. Maar er gebeurt meer op dit gebied. Zo vond vorig jaar in het Belgische Watou de 13e editie plaats ven het driejaarlijks internationaal gregoriaans festival, met koren van over de hele wereld. Wij zingen dit jaar in de Willem II Concertzaal, een voormalige synagoge. Ik heb nog geen ervaring met deze zaal. Ben benieuwd hoe die bevalt.’
Is gregoriaans moeilijke muziek voor mensen zonder katholieke achtergrond?
‘Tsja, wat is moeilijk? Gregoriaans staat voor eenstemmig, onbegeleid, kerkelijk en dergelijke, kortom, voor van alles en nog wat dat wordt gezien als het begin van de westerse muziekgeschiedenis. Het “moeilijkere” repertoire zou dan in de loop van die geschiedenis ontstaan. Maar veel latere muziek borduurt voort op het gregoriaans. Ook is het zo dat gregoriaans pas goed begrepen kan worden in de context waar het thuis hoort, de liturgie. Gregoriaans is geen concertmuziek. Wat dat betreft zou dit festival mensen op het verkeerde been kunnen zetten.’
U heeft zich gespecialiseerd in ‘Mozarabische gezangen’. Wat zijn dat?
‘Het bijzondere van de Mozarabische zang is dat hij vrijwel volledig is verloren. In de elfde eeuw werd de ritus afgeschaft en vervangen door de Roomse ritus met haar gregoriaans. Maar meer dan 5000 gezangen van de ritus zijn bewaard in een voorloper van ons muziekschrift waarin je alleen de contouren van de melodieën kunt zien, en eigenlijk nooit de precieze intervallen. Dat vinden wij intrigerend. Daarom zijn wij op zoek naar melodieën en manieren om die melodieën te verbeteren.’
Zelf was u ook programmamaker bij de Concertzender?
‘In 2016 ben ik daarmee gestopt. Na 150 programma’s had ik het gevoel dat ik wel zo’n beetje had verteld wat ik te vertellen had. Maar ik wilde vooral tijd vrij maken voor het onderzoek naar de mozarabische melodieën.’
Door: Lucie Th. Vermij
Meer informatie:
– Gregoriana Amsterdam, van 12u – 12.45u in de Willem II Concertzaal. Om 11.30 geeft Geert Maessen een lezing over de verloren melodieën.
– Adres: Prins Bernhardstraat 4-6, 5211 HE ‘s-Hertogenbosch
– Toegang € 12,50 – € 10,00
Website Nederlands Gegoriaans Festival
Website Gregoriana Amsterdam
