Geïnspireerde John Adams omarmt hoofd en hart

Zaterdag 6 mei beklom dirigent Adams zelf het podium. Voor hem stond het onvolprezen Radio Filharmonisch Orkest dat zijn grote veelzijdigheid maar weer eens mocht onderstrepen. Oktober 2015 stond Adams ook op hetzelfde plekje om het Concertgebouworkest wegwijs te maken door zijn verbluffende vioolconcert ‘Scheherazade.2’. Ook toen opende Adams het bal met zijn populaire hit ‘Short ride in a fast machine’ (1986). Altijd fijn om zo’n knallend signatuurstuk in huis te hebben. ‘Short ride’ is een fascinerend stukje orkestraal blufpoker, waarin de wendbaarheid van het orkest meteen aan een roadtest wordt onderworpen. Klonk het bij het Concertgebouworkest nog als een  ‘smooth ride’, bij het Radio Filharmonisch Orkest verliep het middagritje heel wat onstuimiger vol met spectaculair bochtenwerk en pittige accenten in het koper. Is meteen iedereen in de zaal wakker. Dat was ook nodig want Adams ‘Saxofoonconcert’ (2013) beleefde zijn Nederlandse première. Een bijzonder beeldend werk waarin Adams zijn liefde voor jazz en kolkende virtuositeit weer eens mocht botvieren. De componist liet zich daarbij inspireren door orkestrale jazzexperimenten van Stan Getz (‘Focus’), Gil Evans en Charlie Parker (‘Charlie Parker and Strings’). In de Amerikaanse altsaxofonist Timothy McAllister heeft Adams een ideale sparringpartner gevonden. Het tweedelige werk opent als een nachtelijke rondrit door een spookachtig verlichte metropool. Het stadslandschap ontvouwt zich en de solosaxofonist gidst je langs alle verlokkingen van het nachtleven. Adams kan als geen ander de verwondering en magie van het bruisende stadsleven vatten. Filmische muziek die naar het slot toe broeieriger en duisterder wordt. Flarden Sjostakovitsj, Stravinsky en zelfs Louis Andriessen denk je te ontwaren, maar meesterontwerper Adams weet er zijn eigen stomende jazzcocktail van te brouwen. Wat een dankbaar werk ook voor een solosaxofonist. McAllister sleurt je mee, of je wilt of niet. Als een geïnspireerd jazzsolist danst McAllister met het orkest. Een saxofonist met een zwierige speelstijl, waarbij iedere frase wordt geaccentueerd met knikkende en wiegende lichaamsbewegingen. Het samenspel tussen solist en orkest is adembenemend. Alsof het Radio Filharmonisch voor even is omgetoverd in een big band. Adams slaagt er in om zijn ‘Saxofoonconcert’ spontaan, bijna geïmproviseerd te laten klinken, terwijl het hele stuk natuurlijk is doorgecomponeerd.

Na de pauze bloeide de dirigent John Adams helemaal op. De verbetenheid waarmee hij opende met Aaron Coplands ‘Lincoln Portrait’ (1942) was welhaast op te vatten als een anti-Trump statement. Creatief en vrijzinnig Amerika heeft de afgelopen 100+ dagen het nogal voor de kiezen gekregen met hun nieuwe president, en Adams moest zichtbaar wat post-Obama stress van zich afzwaaien. Bijgestaan door de machtige spreekstem van bas-bariton Willard White, waande je je weer in een wereldwijs, democratisch Amerika. De patriottistische teksten van ‘Lincoln Portrait’ zijn in het verleden onder meer voorgedragen door president Barack Obama en actrice Catherine Hepburn. Copland gebruikte teksten over en van Abraham Lincoln, die presidentieel worden ingekleurd met stralende koperblazers en epische strijkers. Heldhaftige, typische Copland-muziek waarbij je als vanzelf in de houding wilt schieten.

Het meest revolutionaire werk van de middag kwam op het conto van –hoe kon het ook anders- Igor Stravinsky. Zijn ‘Symfonie in drie delen’ uit 1945 is een van de eerste werken die ontstond toen de grote Russische componist naar Los Angeles verhuisde. Ook hier leek Adams alerter en actiever dan ooit. Hij ontrafelde de partituur op minutieuze wijze. Adams weet dat hij en veel van de andere postmoderne minimalisten (onder wie Michael Torke en Louis Andriessen) schatplichtig zijn aan Stravinsky’s orkestrale ideeën. Al in het begin van de symfonie hoor je een sprankelend motief tussen de piano en de strijkers waar Adams de componist goed naar geluisterd heeft. Stravinsky’s ‘Symfonie in drie delen’ is een majestueus surprisepakket van neoklassieke invallen, melodische kwinkslagen en briljante ritmische vondsten waar componisten vandaag de dag nog uit kunnen putten. Je luisterde mee met Adams, alsof hij voor het eerst de geheimen van Stravinsky’s meesterwerk ontdekte, ontsleutelde en ontsloot. Een adembenemende, bevlogen uitvoering waarin hart en hoofd elkaar ontmoeten. Een daverend slotakkoord voor John Adams’ eigen jubileumfeestje tijdens de NTR ZaterdagMatinee.

Geschreven door programmamaker Mark van de Voort.

Luister naar……..
John Adams – Short Ride in a fast machine: in Bijdetijds.
John Adams – Saxofoonconcert: in Sonoor.
Aaron Copland – Lincoln Portrait: in Stars and Stripes.