Aanstaande zaterdag 1 juni brengt het Vocaal Ensemble Tien het stuk ‘Divine Meditations’ in De Waalse Kerk in Amsterdam. Concertzender maakt er opnamen. U kunt ook gaan kijken en luisteren. Een interview met Geraldine Raap, op de foto in het midden met het gele vestje. Zij is een van de alten in het ensemble.
Wie is Geraldine Raap?
‘Ik ben amateur-koorzanger, vele jaren geleden als alt begonnen bij oratoriumvereniging Excelsior en vrij snel overgestapt naar het kamerkoorcircuit. Bij Vocaal Ensemble Tien zing ik nu bijna 25 jaar. De organisatie van de projecten van Tien ligt voor een deel bij mij, als lid van het bestuur.’
Wat is het speciale van dit ensemble?
‘Tien is een gemengd vocaal ensemble, van hoge sopraan tot lage bas. We zijn geschoolde zangers – nu zo’n 14 – met de nodige koorervaring. We organiseren twee projecten per jaar, met meerdere concerten in en buiten Amsterdam. Onze voorkeur gaat uit naar thematisch samengestelde programma’s, waarbij uiteenlopende stijlperiodes aan bod komen, van renaissance tot 21e eeuw. Tot nu toe hebben we vrijwel altijd a capella-programma’s gebracht.’
Jullie brengen nu ‘Divine Meditations’. Wat is dat voor een stuk?
‘Divine Meditations, ook wel Holy Sonnets geheten, is een verzameling gedichten van de Engelse dichter John Donne (1572-1631) die kunnen worden beschouwd als de neerslag en het resultaat van zijn innerlijke geloofsstrijd. Thema’s die Donne aansnijdt zijn het goddelijk oordeel, de goddelijke liefde, boetedoening, twijfel, de angst voor de dood. Het is religieuze poëzie, vol van jammer en twijfel, paradoxen en opstandigheid, soevereine logica en contemplatie. Componist Willem Wander van Nieuwkerk heeft zeven van de negentien gedichten getoonzet in een a capella-bezetting, met gebruikmaking van melodieën van de boetepsalmen. Hij heeft zich laten inspireren door de persoonlijke toon van Donne, zo zijn er zeven intense miniaturen ontstaan. In kort bestek wisselen kalmte en heftigheid, homofonie en polyfonie, speelsheid en ernst elkaar af. Rijke dynamiek versterkt de zeggingskracht, de vele ritmewisselingen houden de spanning er behoorlijk in, en dan net als je denkt “waar gaat dit naar toe?”, duikt er weer een mooie, krachtige melodie op, die perspectief biedt.’
Kun je wat vertellen over de componist Willem Wander van Nieuwkerk ? Wat spreekt je aan in zijn werk, en speciaal in dit stuk?
‘Van Nieuwkerk (1955) specialiseerde zich in de muziek van de 20ste eeuw en muziekpsychologie aan de Universiteit van Utrecht, maar richtte zich al snel voornamelijk op het schrijven van muziek. De laatste jaren houdt hij zich vooral bezig met het componeren van kamermuziek, op zoek naar een “nieuwe klassieke muziek”. Hij schrijft graag in opdracht voor ensembles, gebruik makend van hun klankkleur en mogelijkheden, en neemt graag historisch materiaal als uitgangspunt. Voor Divine Meditations heeft hij de psalmmelodieën uit het Geneefs Psalter gekozen.’
Is het moeilijk? Spannend?
‘De uitdaging van Divine Meditations is om de vele aspecten van Donne’s geloofsstrijd tot hun recht te laten komen. De vaak subtiele wisselingen in stemming en sfeer die met de worsteling van de dichter gepaard gaan heeft Van Nieuwkerk knap tot klinken weten te brengen. Dat vraagt vocale souplesse van ons als koor, met nu eens een heldere dictie en lange legato-lijnen, en dan weer een meer omfloerste articulatie met hortende frasen. Dat vraagt uiterste concentratie en gevoel voor finesse. Maar als mijn altpartij een paar maten lang een mooie melodielijn te zingen heeft, dan kunnen we even heerlijk genieten.’
Wat vind je het mooiste gedeelte?
‘Alle zeven delen hebben hun eigen karakter en schoonheid. Op mij maakt de meeste indruk de delen die een krachtige ritmiek hebben, zoals het wanhopige Batter my heart, waarin de (iets versnelde) hartslag doorklinkt van de getormenteerde dichter. Maar vanmorgen werd ik wakker met de melodie in mijn oren die halverwege I am a little world made cunningly klinkt: “Pour new seas in mine eyes, that so I might drown my world with my weeping” (ijzersterke tekst trouwens). “I am a little world” begint een beetje pesterig, maar als dan “black sin” opdoemt, verandert de sfeer volledig en duikt die mooie melodie op.
In het algemeen vind ik het mooie aan dit werk aan de ene kant de afwisseling van sferen en de grillige wendingen, en aan de andere kant de lyrische lijnen, gelijkelijk verdeeld over de vier stemmen, die dan weer samen tot een conclusie komen in homofone delen.’
Wat is de kwaliteit van dirigent Christiaan Winter – en speciaal bij dit stuk?
‘De kwaliteit van Christiaan is dat hij uitstekende oren heeft en zelf prachtig zingt, zoals in dit programma te horen zal zijn. Hij heeft duidelijke opvattingen over hoe hij het wil hebben, en weet goed over te brengen hoe we dat voor elkaar moeten boksen. Speciaal bij dit stuk is zijn kwaliteit dat hij, als kerkmusicus én domineeszoon, bij de melodieën van de boetepsalmen weet te doorgronden en daardoor in staat is tot een diep doorleefde uitvoering van dit werk.’
En de concertzaal van De Waalse Kerk?
‘De Waalse Kerk heeft een prachtige akoestiek, ideaal voor a capella programma’s. Bijzonder is dat we juist dit programma met sacrale werken uitvoeren in een ruimte die van oudsher is bedoeld voor spiritualiteit en contemplatie.’
De Concertzender maakt opnamen. Wat is jullie ervaring met radio?
‘Ons vorige concert in Couleur Vocale, juni 2018, is ook uitgezonden door de Concertzender. Je zelf horen op de radio is eervol maar ook confronterend, want elke onvolkomenheid is vastgelegd. Ontdaan van de sfeer van het live concert en de chemie met het publiek heeft een radio-opname iets onbarmhartigs. Tegelijkertijd waren we trots met het resultaat. Ik luister regelmatig naar klassieke muziek, ook op de Concertzender. Maar de meeste tijd die ik besteed aan klassieke muziek gaat zitten in de voorbereiding van repetities en van zangles. Want zingen, dat doe ik iedere dag.’
Door Lucie Th. Vermij
Informatie:
‘Divine meditations’, door Vocaal Ensemble Tien
Datum: zaterdag 1 juni 2019, 20u.
Plaats: De Waalse Kerk, Walenpleintje 157-159, 1012 JZ Amsterdam.
