Een verslag van het live-concert van Meredith Monk, zaterdag 21 oktober.
Zangkunst van de absolute buitencategorie. De Amerikaanse componist, multimediakunstenaar en stemacrobaat Meredith Monk laat je iedere keer weer in verwondering achter. Ze is de tachtig al gepasseerd maar haar tomeloze energie en arbeidsethos wekken louter bewondering op. Sinds de jaren zestig heeft ze een eigen muziektaal ontwikkeld waarin video, theater, beeldende kunst en bovenal haar hypnotische stemkunst samenkomen. De meeste muziekliefhebbers kennen Meredith Monk van haar fraaie albums op het Duitse ECM label. Minimalistische, repetitieve muziek maar dan anders.
Composities waarin expressieve stemacrobatiek en hallucinerende melodische eenvoud een magisch verbond aangaan. Monk is inmiddels uitgegroeid tot een modern zangicoon, die past in hetzelfde legendarische straatje als Billie Holiday, Maria Callas en Joni Mitchell. Niet dat haar avant-gardistische werk eenzelfde populariteit geniet, maar de impact en reikwijdte van haar unieke visie wordt steeds duidelijker.
Voor de Oude Kerk in Amsterdam en de Hartwig Art Foundation is het dan een mooie scoop om als eerste in Europa een grote audiovisuele overzichtstentoonstelling aan Monks werk te kunnen wijden. De expositie Calling werd in nauw overleg met Monk zelf samengesteld en is nog te zien tot en met 17 maart 2024. Zaterdag 21 oktober werd de tentoonstelling in stijl geopend met een live-concert van Meredith Monk en twee leden van haar ensemble, zangeressen Katie Geissinger en Allison Sniffin. Het werk van Monk was tot voor kort maar zeer zelden live te bewonderen in Nederland, maar gelukkig hebben festivals als Rewire (2022) en het Holland Festival (2023) daar recent verandering in gebracht.
In de Oude Kerk liet Monk weer een totaal andere, meer intieme kant van haar zangkunst zien. Zo’n prachtig historisch gebouw als de Oude Kerk is dan een perfecte setting. De schitterende kerkgalm werd al meteen aangewend in het openingswerk Calling. Vanaf het concertpodium riep Monk haar trouwe metgezellen toe, die vanachteruit de kerk als in een soort call and response-song echoënd antwoorden. Monk vertolkt vervolgens in haar eentje enkele klassieke a capella-songs. Als een hogepriesteres is ze gestoken in een kardinaalrood, quasi-oriëntaals kostuum. De sfeer is compleet. Een nog altijd, heerlijk bevreemdend lied als Wa-lie-oh uit de jaren zeventig cyclus Songs From The Hill en het virtuoze Click Song #1 geven een buitenaardse glans aan haar optreden. Monk is op haar eigen planeet en niemand krijgt haar daar voorlopig vanaf. Als Monk haar sfeervolle wiegelied voor New York, Gotham Lullaby, zingt is de zaal muisstil.
Gedenkwaardig is de uitvoering van Choosing Companions uit Monks opera Atlas. Achter haar keyboard zingt Monk zichzelf moed in en is op zoek naar zingende reiskameraden. Katie Geissinger en Allison Sniffin schuiven voorzichtig aan, kloppen op de podiumvloer en doen auditie. Om indruk te maken wringen de twee dames hun lichaam in allerlei eigenaardige dansposes. Muziek, beweging en kinderlijke verbeeldingskracht komen samen. Ontwapenende muziek van een onverwachte schoonheid.
Samen met Geissinger en multi-instrumentalist/zangeres Sniffin kan Monk lustig uit allerlei virtuoze vaatjes tappen. Zo vormt ze een duo met Geissinger in het hyperventilerend moeilijke Hips Dance uit Volcano Songs: Duets. “Alsof twee stemmen een solo zingen”, voegt Monk er droogjes aan toe. Uit haar Cellular Songs (2018) vertolkt Monk en haar ensemble drie a capella gedeeltes. Meeste indruk maakt Katie Geissinger solo met een intens weemoedige aria uit Cellular Songs, een van de mooiste zangstukken, die Monk de afgelopen jaren heeft gecomponeerd. Melancholisch is ook de solo-bijdrage van Allison Sniffin. Achter het keyboard overtuigt ze met een droeve vocalise (Prayer One) uit het muziektheaterwerk The Politics of Quiet (1996). Politiek geëngageerd wordt het zelfs, wanneer Monk haar diepgravende Scared Song opdraagt aan deze verontrustende, door angst overheerste tijden. “I am scared, oh, she is scared”, zingt Monk herhaaldelijk met hoge stem. Dat voelt akelig actueel aan.
Met zijn drieën buigen ze zich ook over twee gedeeltes uit het post-apocalyptische muziektheaterwerk The Games (1984). Naast Panda Chant I is vooral de uitvoering van Memory Song (inclusief ouderwets brommende synthesizergeluiden) om door een ringetje te halen. Heel persoonlijk is de uitvoering van Between Song van het album Impermanence* dat Monk opdroeg aan haar in 2002 overleden partner, de Nederlandse Mieke van Hoek.
De sfeer wordt weer wat opgeruimder met Meredith Monks olijke ode aan de vrijgevochten vrouw, I am a happy woman uit het recente Cellular Songs. Ook haar toegiften laten de zaal hartverwarmend schaterlachen, waaronder het altijd succesvolle The Tale. In deze song neemt Monk het ouder worden op hilarische wijze op de hak. Van dat ouder worden proef je overigens niets bij de enorm vitale Monk die blijft inspireren.
Na afloop van het concert was de tentoonstelling Calling kort te bezoeken. Een indrukwekkend overzicht van Monks oeuvre aan de hand van zestien werken, variërend van installaties, grote videoprojecties, objecten, presentaties en films. Bij binnenkomst wordt de bezoeker al getrakteerd op de nieuwe, grote installatie Amsterdam Archaeology (2023): een Bijbelse berg van alledaagse objecten die een tijdloos karakter krijgen, doordat alle voorwerpen zijn ondergedompeld in was. Erg fraai is de installatie Silver Lake with Dolmen Music (1981). In het koorgedeelte van de kerk is een kring van stoelen opgesteld op een zilveren reflecterend vloerkleed. Als bezoeker kun je plaatsnemen in de mooi uitgelichte kring en via koptelefoons luisteren naar een van Monks vroege ensembleklassiekers Dolmen Music.
Ook andere klassieke werken van Monk krijgen een plek in de expositie, waaronder 16 Millimeter Earrings (1966/1998) en Juice (1969/1998). Recent werk van Monk krijgt volop aandacht, waaronder de begeleidende video-installaties, die Monk maakte bij haar verschillende muziektheaterwerken. Zo krijgt het ontroerende, schaduwspelrijke videowerk Rotation Shrine uit Indra’s Net (2023) een ereplekje in de Oude Kerk. Het is ook mogelijk om op je gemak te genieten van enkele eigenzinnige registraties van Monks werk. Zo is er een luxe kapelletje met bank (Shrine) ingericht voor het adembenemende Songs of Ascension (2009-2011). Een muziektheaterwerk dat Monk realiseerde met kunstenares Ann Hamilton in haar werktoren annex wenteltrappenhuis. De tentoonstelling Calling biedt nog veel meer moois, en is te zien t/m 17 maart volgend jaar. De Oude Kerk heeft daarnaast nog verschillende concerten met muziek van Meredith Monk gepland. Op 1 december en 16 februari worden Monks Piano Songs vertolkt door talentvolle pianisten als Alessandra di Genaro en Gianmarco Moneti.
Voor meer informatie: www.oudekerk.nl
Geschreven door programmamaker Mark van de Voort.
*Luister naar Meredith Monk: Impermanence.
En luister naar Meredith Monk in Goirle.
