Verslag van concert door Ives Ensemble met werk van Cassandra Miller en Joanna Bailie.
Twee wereldpremières op één avond. De Tilburgse concertorganisatie De Link beleefde een heugelijk moment op dinsdag 27 oktober. Het Ives Ensemble speelde speciaal in opdracht geschreven werk van de Canadees-Britse componiste Cassandra Miller en de Britse Joanna Bailie.
Het was de eerste keer dat de Link in haar ruim dertigjarige bestaan een internationale compositieopdracht had verleend. De keuze viel al snel op het Nederlandse Ives Ensemble onder aanvoering van onder anderen pianist John Snijders. Met recht kozen artistiek leider Nicoline Soeter en zakelijk leider Merijn Bisschops voor dit heerlijk dwarse ensemble dat altijd oog en oor heeft voor onbekende eigentijdse componisten en minder gangbaar repertoire. Voorafgaand tijdens een interview -geleid door VPRO-medewerker Aad van Nieuwkerk- noemde John Snijders de Link nog ‘een van de beste eigentijdse muziekseries van het land, dat net als het Ives Ensemble altijd op zoek is naar nieuwe stemmen.’
Nieuwe stemmen klonken er zeker. die dinsdagavond. In het kader van de coronabeperkingen moest het Ives Ensemble twee keer aan de bak, zodat zoveel mogelijk publiek de nieuwe werken live kon horen. Jammer was wel dat de twee componistes zelf verstek moesten laten gaan tijdens deze première-avond. Corona gooide zoals zo vaak dit culturele jaar roet in het eten. Via van te voren opgenomen filmpjes konden Miller en Bailie wel hun werk en werkmethode helder toelichten.
Joanna Bailie
De Britse, in Berlijn bivakkerende Joanna Bailie (1973) heeft een geheel eigen signatuur. Aan de basis van haar composities staan veldopnames, die ze zelf maakt. Ze heeft inmiddels een heel archief van deze zogenaamde field recordings, zo vertelde Snijders vooraf. Dat kunnen opnames van spelende kinderen zijn, druk verkeer of ander straatrumoer. Deze veldopnames manipuleert en vervormt de componiste vervolgens met elektronische hulpmiddelen. Hierdoor krijgen de rauwe opnames een muzikale dimensie, die ze tot slot verrijkt met een nieuwe instrumentale, uitgeschreven laag. Vaak speelt het toeval een grote rol in haar muziek.
Bailie’s cyclus Artificial Environments 1-5 (2011) klinkt als een combinatie tussen een science-fiction-achtig hoorspel en musique concrète-compositie vol bevreemdende verstilling. Opgenomen stemmen en straatgeluiden passeren in een kalme trance terwijl het vijfkoppige ensemble antwoordt met spaarzame, ingehouden klankweefsels. Het is ondoordringbare, hermetische muziek, die een zweem van gekunsteldheid met zich meesleurt. Een enkel moment dringt er iets van schoonheid naar voren: kinderstemmen en klokkengelui worden subtiel omhuld met de tedere timbres van viool, cello, klarinet en fluit.
Sterker is het nieuwe stuk dat Bailie mede in opdracht van de Eduard van Beinum stichting heeft geschreven. In From Above and Far Away schetst ze een beklemmend klanklandschap. Geluidopnames van autoverkeer uit de verte worden subtiel vermengd met het ensemblespel van het strijkers-klarinetkwintet. In het eerste deel heeft de muziek nog een onstuimig karakter. Alsof het ensemble met man en macht een woest ondergronds brullend monster in toom moet houden. In het beeldende, spookachtige tweede deel overheerst het bijna onhoorbaar ruizen van autoverkeer in de verte. Fantoomklanken die het kwintet onderdompelt in verstilde passages vol verwondering.
Cassandra Miller
In de muziek van componiste Cassandra Miller (1976) hoor je ook klankschaduwen. Soms van componisten uit het verleden (Bach), vogelgezang of andere omgevingsklanken, die haar mateloos fascineren. Maar in tegenstelling tot Bailie leidt dit bij Miller tot pure, vaak wonderschone muziek, die eigenlijk alleen nog maar naar zichzelf verwijst. Intieme, hoogstpersoonlijke muziek, die een conceptuele dan wel minimalistische grondslag heeft. In haar premièrewerk Perfect Offering (geschreven voor De Link) voor septet heeft ze de pure klank van beierende klokken omgezet in een intens, emotioneel werk. Door de kalme gons van de klokken raakte Miller -zoals ze in het filmpje voorafgaand verteld- in een meditatieve staat en begon ze ook zacht mee te zingen. Inspiratiebron voor haar stuk was het louterende lied Anthem van Leonard Cohen, waarmee de Canadese bard zijn hoop op een verlichte wereld uitspreekt. Millers compositie is doortrokken van diezelfde loutering. Minimalistische droommuziek op een kalmerende cadans. Een onversneden, goudeerlijke klanktaal, die herinneringen oproept aan componisten als Peter Garland en Howard Skempton. Halverwege Perfect Offering jaagt de pianist het ensemble op met jubelende tonen, als een teken van hernieuwing. Aan het slot klinkt een volksmuziekachtig thema: we zijn weer terug op aarde. Millers nieuwe compositie is zonder meer een ontroerend, breekbaar panacee tegen de onrustige tijd waarin we nu leven.
Op maandag 18 november zendt De Concertzender dit concert uit tussen 20.00-22.00 uur. Dan klinkt ook nog Cassandra Millers compositie Warblework.
Geschreven door programmamaker Mark van de Voort.
