Mark van de Voort beschrijft het pianorecital van Reinier van Houdt; zondag 17 februari 2019.
Iedere rechtgeaarde Nederlandse stad ruimt een plekje in voor eigentijdse muziek. Sinds 1979 maakt de Stichting Moderne Muziek Nijmegen zich sterk voor kersvers afgeleverde partituren en experimentele muziekuitingen. Vast podium is Galerie Marzee, vlakbij de Waalkade. Een bijzonder ruime, modern ingerichte galerieruimte die zich onder meer richt op design en sieraadkunst. Enkele zondagen in het jaar wordt de centrale ruimte vrijgemaakt voor acts als het Ives Ensemble en het Stolz Kwartet. Op zondag 17 februari gaf Reinier van Houdt er een verbluffend pianorecital. Op het programma: een klassieker uit het experimentele pianorepertoire, en een gloednieuw piano-epos dat speciaal voor Van Houdt was gecomponeerd.
Twee lange intense stukken die alle aandacht eisen van het overigens buitengewoon geconcentreerd luisterende publiek. De Franse componist Luc Ferrari (1929-2005) creëerde ware cinema voor de oren. Elektroakoestische fantasieën waar fluisterende vrouwenstemmen, tedere minimalistische passages en verontrustende elektronische uitspattingen elkaar afwisselen. Muziek die als een roesopwekkende filmsoundtrack aan je voorbij trekt, en die eenzelfde surrealistische lichtheid heeft als de films van Éric Rohmer en Alain Resnais. Persoonlijke, anekdotische muziek ook, waarmee Ferrari de liefde voor het leven en het vrouwelijk schoon bezong.
In ’36 Enfilades’ (1985) voor piano en tape is het niet anders. Het stuk is doorregen met een alarmerend pianothema dat de oren doet spitsen. De titel verwijst niet voor niets –vrij vertaald- naar flankvuur. De luisteraar wordt van alle kanten beschoten met scènes uit de dromerige bovenkamer van Ferrari. Lieflijke vrouwenstemmen in het Frans, aftelcommando’s, opzwepende repetitieve pianopassages en koddige dan wel kitscherige synthesizerriedels op tape die de zinnen continu prikkelen.
Van Houdt springt op en neer van zijn pianokrukje om de tape via de laptop aan te sturen. Een heel karwei maar Van Houdt is dergelijke klussen gewend. Van vijf uur durende pianomarathons tot experimentele crossovers. Van Houdt heeft een voorkeur voor vergeten of verwaarloosde buitenbeentjes binnen de eigentijdse en twintigste-eeuwse muziek. Op zijn indrukwekkende repertoirelijst prijkt werk van Francisco Lopez, Kaikhosru Sorabji, Jerry Hunt, Robert Ashley en Michael Pisaro. Daarnaast is hij al een aantal jaren kernlid van de apocalyptische folkformatie Current 93 van David Tibet.
Eén van de componisten waar Van Houdt regelmatig mee samenwerkt is de tachtigjarige Amerikaan Alvin Curran. Zo is een van de delen uit Currans magnum opus voor solo piano, ‘Inner Cities’, opgedragen aan Reinier van Houdt. Vorig jaar voltooide Curran een fonkelnieuw werk voor Van Houdt, het ruim drie kwartier durende ‘Dead Beats.’ Net als bij Ferrari zijn Currans werken op te vatten als epische klankreizen. Klankschaduwen uit het verleden botsen op improvisaties, minimalistische passages, Satie-achtige verstilling, elektroakoestische trancemuziek en virtuoze samplekunsten. Curran is een van de oerleden van het experimentele improvisatiegezelschap Musica Elettronica Viva en kruipt ook zelf geregeld achter de vleugel en samplekeyboard om zijn bevlogen filmische werken uit te voeren.
Binnen zijn oeuvre vormen de pianocomposities belangrijke sleutelwerken, waaronder ‘For Cornelius’, ‘Era Ora’ en het alsmaar uitdijende piano-epos ‘Inner Cities’. In ‘Dead Beats’ knipoogt Curran naar hen die platzak zijn, maar ook doodvermoeid (letterlijke betekenissen van dead beat). Armeluismuziek voor hen die graag bij het nulpunt beginnen.
Daarnaast zijn er daadwerkelijke beats te horen in het pianowerk. Stuiterende ritmische patronen openen het werk. Uiteengerafelde ritmes die steeds complexer en onvoorspelbaarder worden. Die ritmische passages zijn het startpunt voor een typische duizelingwekkende Curran-trip. Zo is er een kalmerende, bijna Satie-achtige sectie, waarna Van Houdt overschakelt op een heftige sectie waarin enkele toetsen manisch worden geranseld. Uit de vleugel stijgen onophoudelijk boventonen omhoog. Een deel dat gloedvolle herinneringen oproept aan Charlemagne Palestine’s repetitieve strumming-techniek.
Van Houdt speelt al met een enorme fysieke inzet, en in de pittige akoestiek van Galerie Marzee klonken zijn forte’s nog imposanter. Werkelijk wonderschoon is een langgerekte, melancholische sectie, waarin Curran een meanderende melodie van alle kanten belicht. Van Houdt haalt het onderste uit de kan en laat zijn vingers dansen over het toetsenbord. Aan het eind van de magische reis klinken opzwepende arpeggio’s en buitelen de beats nog eenmaal kolderiek over elkaar. Gelukkig is dit schitterende pianowerk recent opgenomen door Reinier van Houdt, en in samenwerking met Concertzender-collega Kees van de Wiel. In het voorjaar komt het Alvin Curran album van Reinier van Houdt uit op het Moving Furniture label.
Op dinsdag 14 mei is er een cd-prestentatie in de Willem Twee concertzaal in Den Bosch. Voor meer informatie over Moderne Muziek Nijmegen, kijk op: www.modernemuziek.nl
Geschreven door programmamaker Mark van de Voort.
Luister hier naar Kraak Helder Live met concertopnamen van Reinier van Houdt in De Ruimte in Amsterdam.
Luister hier naar Cinema voor de oren van Alvin Curran in de Thema uitzending van 27 december 2010.
