Miles Davis. In al zijn hoedanigheden, als trompettist, stijlontwikkelaar, componist en bandleider, schreef hij jazzgeschiedenis. Zijn trompetspel is niet van de snelheid en niet van het hoge register. Meer introvert, gaandeweg steeds minder vibrato en een voorkeur voor een speciale demper, de Harmon mute. Die levert een ingetogen trompetklank op die een van Davis’ handelsmerken wordt.
Van Bebop naar Cool
Davis verschijnt op het toneel in de jaren ’40, terwijl de bebop zich ontwikkelt. In New York staat hij naast Charlie Parker, op het podium en in de studio. Maar na drie jaren bebop worstelt hij met de razendsnelle tempi en hoge registers. Componist, arrangeur en bandleider Gil Evans brengt hem op andere muzikale gedachten en nieuwe mogelijkheden. Een stijlomslag is het gevolg en rond 1950 verschijnt het album Birth of the Cool. Een 9-mans formatie (nonet), zonder tegen elkaar opbiedende saxen en trompetten en geen felgekleurde klanken, moordende tempi of sterke dynamiek. Cool Jazz kiest voor soft focus klanken, versmeltende kleuren en een belangrijke rol voor ongebruikelijke blaasinstrumenten als hoorn en tuba. Matige tempi, mezzoforte dynamiek, geen virtuositeit – ‘kamerjazz’. De receptie is positief, maar ook gereserveerd. Eind jaren ’50 resulteert de samenwerking met Gil Evans in Miles Ahead, Porgy and Bess en Sketches of Spain. Nu met grotere orkestbezettingen.
Modulair
Davis zet een compositorische stap met een principe dat uitgaat van horizontale toonreeksen, in plaats van de tot dan toe gebruikelijke verticale akkoordenschema’s: modale jazz. Van dit principe is hij niet de bedenker, maar wel een van de eersten die het succesvol toepast, zoals in het titelstuk van het album Milestones (1958). Een jaar later verschijnt Kind of Blue, met daarop enkele modale composities: So What en Flamenco Sketches. Kind of Blue groeit uit tot het best verkochte jazzalbum ooit. Een album dat veel niet-jazzliefhebbers in hun collectie hebben. Er bestaan zelfs lijstjes van films waarin de plaat een rol speelt: hij wordt opgezet, cadeau gedaan, of is als hoes zichtbaar in een interieur.
Cool is een opgewarmde kalkoen
Met een reuzenstap in de tijd, én in de loopbaan van Davis, belanden we bij Electric Miles. Omringd door versterkte gitaren, basgitaren en synthesizers maakt hij vanaf 1969 jazz-rock-fusion. Een groot deel van zijn publiek haakt af, een groeiend aantal jonge rockfans stroomt toe. En zoals altijd weet hij ook nu de juiste – steeds jongere – muzikanten aan zich te binden. Over zijn vroegere werk, zoals Birth of the Cool en Kind of Blue was hij negatief – wilde er niet steeds weer aan herinnerd worden. “It’s over (…) I have no feel for it anymore – it’s more like warmed-over turkey.”
Miles electrisch
Miles Davis had de reputatie lichtgeraakt, koel en afstandelijk te zijn, een man van weinig woorden. Communicatie met publiek en met zijn medemusici tijdens optredens beperkt zich tot de muziek. Na het gezamenlijk gespeelde thema, en na zijn solo’s, verdween hij vaak van de bühne. De vele, soms radicale stijlwisselingen leveren Davis de bijnaam Picasso of Jazz op. Zijn andere bijnaam, Prince of Darkness, deelt hij met vele andere musici, songs, albums, politici en literaire personages.
