Search for:
spinner

Onverschrokken Roadburn gaat diepte in

za 20 apr 2019

Roadburn 2.0, 3.0, 4.0…het maakt niet meer uit. Op een of andere manier weet het Tilburgse muziekfestival ieder jaar weer uiterst doeltreffend de vernieuwingsslag te pakken. In 1999 begon het festival nog als een jaarlijks terugkerend festijn voor metal, doom, stoner en psychedelica, maar twintig jaar later zijn de bakens definitief verlegd. Je moet niet vreemd opkijken als je zomaar darkwave, postrock, minimal music, martelende noise of krautrock tegen het lijf loopt in een van de vele zalen. Heavy is het sleutelwoord: de muziek moet doortrokken zijn van de volle zwaarte van het leven. Soms bitterzoet melancholisch of vervreemdend, dan weer loodzwaar en een tikkeltje extravagant en dramatisch.

Anna von Hauswolff
Roadburn 2019 vond dit jaar plaats van 11 tot en met 14 april rondom de Tilburgse poptempel 013 en de lekker rauwe, alternatieve spoorzone (Koepelhal, Hall of Fame).
Geen enkele bezoeker kon erom heen: de vrouwen namen dit jaar de macht over op Roadburn. Op de eerste dagen van het festival was het al raak. Vrijwel niemand op het festival raakte uitgepraat over het concert van de Zweedse Anna von Hauswolff (inderdaad dochter van drone-componist Carl Michael von Hauswolff) . Een kleine, fragiele jongedame die in een podiumbeest veranderd zodra ze achter haar orgeltje kruipt. In het verleden heb ik haar regelmatig zien optreden (onder meer op Incubate en als voorprogramma van Swans), maar destijds viel ze vooral op door haar feeërieke, bescheiden presence. Nu pakte ze iedereen bij de lurven, en greep ze ferm het moment. In haar stuwende, gedragen gothic folk hoor je klankschaduwen van bands als Dead Can Dance, maar ze gooit er qua dramatiek nog wat extra schepjes bovenop. Baken van licht is haar flexibele, heldere stemgeluid dat de afgelopen jaren alleen maar krachtiger is geworden. Wanneer de beukende orgeltonen en de gitarengons in elkaar opgaan lopen de rillingen over je rug. Zelfverzekerd toonde Von Hausswolff en haar band aan dat deze beklemmende, duistere sprookjesrock op Roadburn thuishoort.

Marissa Nadler
Nog indrukwekkender vond ik persoonlijk het optreden van Marissa Nadler op de slotzondag. In haar eentje ontketent ze een storm van gevoelens. Met haar uit duizenden herkenbare, in galm badende stemgeluid en het nog altijd onbeholpen podiumgestuntel steelt ze meteen je hart. Ze bracht een ijzersterke Greatest Hits set met enkele krakers als ‘Blue Vapor’, ‘Was it a Dream’ en oudje ’55 Falls’. Ook het gloednieuwe ‘Poison’ klonk in een soloversie. Een nummer dat ze heeft opgenomen met John Cale. Tijdens het concert kreeg Nadler bij een tweetal nummers gezelschap van de sympathieke gitarist Stephen Brodsky van Cave In en Old Man Gloom. Eind april brengen Nadler en Brodsky gezamenlijk een nieuwe plaat uit, Droneflower geheten. De locatie voor Nadlers concert was bovendien ideaal: een sfeervol verlicht Patronaat dat nog het meest wegheeft van een kerkkapel. Buitengewoon jammer dat deze plek vanaf volgend jaar niet meer ingezet kan worden voor Roadburn, maar de mooie herinneringen blijven.

Pharmakon
Dat de dames niet alleen braafjes de gitaar hanteren, bewees Margaret Chardiet alias Pharmakon op de openingsdonderdag. Deze New Yorkse maakt al meer als tien jaar zaaltjes over de hele wereld onveilig met haar pulserende powernoise en vocale exorcisme. Natuurlijk hoor je invloeden van bands als Sutcliffe Jügend en Whitehouse, maar Pharmakon weet dit geluid met een bijna sensuele, fysieke dramatiek nieuw leven in te blazen. Een inmiddels roemruchte, grensoverschrijdende live-act die door het Roadburn-publiek warm wordt onthaald.

Lingua Ignota
Nieuwe ster aan het duistere noise-firmament is de act Lingua Ignota van zangeres/performer Kristin Hayter. In een werkelijk propvolle Green Room van 013 creëert ze een unheimische seance in het midden van het zaaltje. Beïnvloed door de bloeddoordrenkte performancestijl van Diamanda Galas zingt Hayter over de schaduwzijdes van het leven. Zo is ze zelf slachtoffer geweest van huiselijk geweld en die schreeuw om vrijheid is voelbaar tijdens een flink deel van haar optreden. De meeste mensen krijgen door de drukte weinig mee van haar show en als ze een wat belegen cover brengt van Dolly Partons ‘Jolene’ kies ik toch maar het hazenpad.

Emma Ruth Rundle
In een goed gevulde Koepelhal – een ruim industrieel complex- laat een ware diva binnen Roadburn-kringen die donderdag haar spierballen rollen: de Amerikaanse Emma Ruth Rundle. Als een Patti Smith van de heavy muziek scheppen Rundle en haar band een broeierig klankritueel vol slepende, energieke songs. Een powerhouse van een artieste die je langzaam meetrekt in haar onstuimige wereld. Oudere nummers als ‘Heaven’, ‘Protection’ en ‘Marked for Death’ laten de zaal zinderen. Zowel Rundle als Marissa Nadler kregen overigens van Roadburn volop de ruimte om hun schilderkunst te tonen in The Pit Stop, een nieuwe, gezellige verpoosruimte binnen de Hall of Fame.
Naast haar solo-optredens is Rundle ook actief in de shoegaze-formatie Marriages, ooit nog te zien in de piepkleine Cul de Sac tijdens Roadburn 2015. De nieuwe drummer van Marriages, Andrew Clinco, is ook een succesvol sideproject gestart. Vrijdag staat hij met zijn heerlijk foute, darkwave-formatie Drab Majesty in dezelfde Koepelhal. Onder zijn alias Deb Demure maakt Clinco ongelofelijk catchy, bijna radiovriendelijke wave-songs met een donkerbruin randje. Jengelende gitaartjes, melancholisch borrelend synthesizers en gortdroge vocalen roepen gothwave iconen als Sisters of Mercy en Bauhaus in herinnering, maar Demure geeft er een eigen hilarische poppy twist aan. Tijdens het optreden wordt hij vergezeld door Mona D, en het duo maakt er een typische Los Angeles drag-act van. Compleet met blonde pruiken , handwaaiers en zonnebrillen kruipen ze achter hun synthesizers en gitaren. Het is allemaal zo fout, dat het weer goed wordt. De juiste band op het juiste moment voor mij, want Roadburn kan zo af en toe gerust een wat lichtvoetigere act gebruiken.

Metropole Orkest
Sinds vorig jaar heeft Roadburn ook de armslag om opdrachten aan musici te verstrekken. Zo lanceert de band Molasses zich tijdens een adembenemend concert. Molasses is samengesteld uit leden van onder meer de bands The Devil’s Blood, en draait vooral rond de charismatische frontvrouwe Farida Lemouchi. Na de tragische dood van haar broer Selim Lemouchi – frontman van The Devil’s Blood- hebben de overgebleven bandleden nooit durven denken aan een vervolg. Maar met het grootste respect voor het verleden gaan de ex-leden dat vervolgproject nu wel aan. Ook bij Molasses klinken verwijzingen naar de occulte, psychedelische rock van de jaren zeventig. Eén ding is duidelijk: van de band Molasses gaan we zeker meer horen.
Een ander Roadburn-project dat veel aandacht trok was de wereldpremière van het driedelige Requiem van de Zwitserse gothic metalband Triptykon. Bandleider Tom Warrior had in het verleden al een eerste en derde deel geschreven voor zijn oude band Celtic Frost, maar nu kon hij in opdracht van Roadburn het langverwachte, kloeke tweede deel eraan toevoegen. Nota bene het Metropole Orkest en het Kobra vrouwenkoor voegde zich bij Triptykon voor een van de opmerkelijkste concerten uit de geschiedenis van Roadburn. Het resultaat verbaasde velen: geen bombastisch metalgeweld maar een spanningsvol klankritueel met veel aandacht voor stilte en toewijding. Arrangeur (en componist) Florian Magnus Maier mikte op de essentie en zorgvuldig opgebouwde spanningsbogen, en dat kwam Warriors Requiem alleen maar ten goede.

Gore
Ook langverwacht was de terugkeer van de legendarische Nederlandse avant-garde metalband Gore uit Venlo. In de jaren negentig was deze band met hun jachtige, instrumentale metal van grote invloed op de latere mathrock en dronemetal. Onlangs is hun klassieker ‘Lifelong deadline’ in een nieuwe versie opnieuw uitgebracht als ‘Revanche’. De venijnige prikkeldraadgitaren en klaterende drums hadden niets van hun impact verloren.

Dat Roadburn nergens meer voor terugschrikt, bleek wel uit het feit dat ze twee Europese improvisatielegendes hadden uitgenodigd. Saxofonist Peter Brötzmann ging een wervelend pas-de-deux aan met de Portugese psychedelische krautrockers Black Bombaim en collega-saxofonist Mats Gustafsson ontketende een brullende orkaan aan klankgeweld met zijn nieuwste kwintet The End. Een jazzgezelschap dat alle decibellenmeters aan de laars lapt. Opvallend was de bijdrage van stemkunstenares Sofia Jernberg die haar vocale acrobatiek moeiteloos liet overgaan in de hels kwakende saxofoons van Gustafsson en Kjetil Moster.

Zelfs minimal music krijgt zijn plek op Roadburn. Het allereerste concert op de donderdag is een daverende verrassing. Slagwerker en professioneel oermens Thor Harris (bekend van de Swans, Xiu Xiu en Shearwater) heeft ook een eigen band: het vriendelijk klinkende Thor & Friends. Op marimba, trommels en metallofoon maken Harris en zijn vrouwelijke kompanen Peggy Ghorbani en Sarah Gautier regelrechte repetitieve en polyritmische muziek uit de school van Steve Reich en Moondog. Een gastmuzikant op basklarinet en sopraansaxofoon zorgt voor extra glans. Een verkwikkender begin van Roadburn kon ik me bijna niet wensen.

Vikingopera
Hoogtepunten waren er dit jaar weer volop. Het optreden van de Scandinavische neofolkband Heilung was werkelijk onvergetelijk. Een vijftienkoppig gezelschap overspoelde de grote zaal van 013 met een rituele vikingopera waarin een lenteoffer werd voltrokken. Onder aanvoering van opperhoofd en Heilung-mastermind Kai Uwe Faust kreeg het publiek een strak doch vreedzaam ritueel voorgeschoteld. Zangers, musici en acteurs waren gehuld in witte, rituele gewaden en een aantal deelnemers droeg geweien op het hoofd. Met primitief slagwerk en vedels werd het indrukwekkende schouwspel begeleid. Een Vikingenkoor bestormt tussendoor het podium en zingt luidkeels mee. Zien is geloven en op YouTube zwerven genoeg filmpjes rond. Heilung past in het zelfde straatje als een populaire neofolkformatie als Wardruna. Op muzikaal gebied valt nog wat te winnen voor Heilung, maar de performance maakt alles goed.

Kolkende climax van Roadburn 2019 waren de twee twee uur durende sets die de mythische stonerformatie Sleep speelde in het weekend. Hun concert op Roadburn 2012 beschouw ik zelf nog altijd als één van de beste optredens die ik ooit op Roadburn gezien heb. Zeven jaar later komen ze akelig dichtbij dat gedenkwaardige optreden. Nu was Sleep terug om hun beide albums ‘Holy Mountain’ en het vorig jaar verschenen ‘The Sciences’ integraal uit te voeren.

Sleep is er als geen andere band in geslaagd om het trage stonergeluid tot de puurste essentie terug te brengen. De dramatische zeggingskracht van een album als ‘Holy Mountain’ staat na 27 jaar nog recht overeind. Als twee pilaarheiligen torenen gitaristen Matt Pike en Al Cisneros boven iedereen uit, en in het midden prikt meesterdrummer Jason Roeder hemelse gaatjes in hun massieve klankendek. Zeker prijsnummers als ‘Holy Mountain’ en ‘Dragonaut’ brengen het publiek beide avonden in extase. Zelfs ingekorte versies van hun klassieker ‘Dopesmoker’ (een één uur durend, legendarisch album) passeren de revue. Een waarlijke traktatie en Sleep was er ook alles aan gelegen om op Roadburn op te treden. Ze lieten er zelfs een lucratief concert op het grootste Amerikaanse popfestival Coachella voor schieten. Hun komst naar Tilburg is dan ook een kroon op het baanbrekende werk dat het Roadburn-team de afgelopen twintig jaar heeft verricht.

Geschreven door programmamaker Mark van de Voort.

Luister hier naar X-Rated van 31 maart 2019 met een vooruitblik op Roadburn 2019.