Orpheus weerklinkt in stadshart Gent

Onder de noemer ‘The Power of Musical Networks’ werd ingegaan op het alsmaar sneller groeiende wereldwijde netwerk en de toenemende communicatiemogelijkheden, en de invloed van die groeiende netwerkmogelijkheden op de hedendaagse muziekpraktijk.

Liefhebbers van experimentele kunst en eigentijdse klankenvorsers in Vlaanderen weten dat Gent één van de ware hotspots is. Natuurlijk zijn er vaste ijkpunten als het Stedelijk Museum voor Actuele Kunst en het altijd vooruitstrevende multidisciplinaire kunstenpodium de Vooruit. Eén van de belangrijkste pleisterplaatsen voor experimentele, hedendaagse muziek en concerten is sinds jaar en dag Stichting Logos, dat nog altijd wordt aangevoerd door componist en instrumentenbouwer Godfried-Willem Raes. Een muziekcentrum dat dit najaar het vijftigjarig (!) jubileum gaat vieren, ondanks alle subsidieperikelen (www.logosfoundation.org).

Een ander zeer actief muzikaal onderzoekscentrum is het Orpheus Instituut, midden in het stadshart van Gent. Het in 1996 opgerichte opleidingscentrum voor onderzoekende componisten en musici huist in een statig pand. Aan het instituut zijn klinkende namen uit de experimentele, hedendaagse muziek verbonden als componist Nic Collins, trompettist Jonathan Impett en componist/gitarist Juan Parra Cancino. Onderzoek naar de hedendaagse muzikale praktijk staat daarbij centraal. Geregeld worden er seminars en daaraan gelieerde, intieme concerten en lezingen gehouden voor nieuwsgierige musici, componisten en muziekwetenschappers. Het Orpheus Instituut weet voor deze seminars en lezingen beroemde namen te strikken, onder wie binnenkort oude-muziekicoon Jordi Savall. Ook pianist Guy Livingston (vaste medewerker en programmamaker van De Concertzender) geeft er op woensdagavond 18 april een presentatie (‘Musical Highways, an Immi-/Emi-gration Podcast’).

Van 21 tot en met 22 februari werd er dus in het Orpheus Instituut een seminar gehouden over muzikale netwerken. Dit alles onder de noemer ‘The Power of Musical Networks’.

Zeer speciale hoofdgast tijdens die dagen was de 70-jarige Amerikaanse componist en elektronische muziekpionier David Rosenboom die aan het CalArts School of Music, nabij Los Angeles is verbonden. Een componist die in de jaren zestig en zeventig als een van de eersten aan de slag ging met synthesizers (met name de Buchla) en succesvol experimenteerde met het muzikaal omzetten van hersengolfactiviteiten (neurofeedback). En Rosenboom kon in die tijd zelfs feilloos overweg met popmuziek, getuige de recent heruitgebrachte lp ‘J. Jasmine: My New Music’, waar hij samenwerkt met zangeres Jacqueline Humbert.

Met bijna jeugdig elan vertelde Rosenboom tijdens zijn keynote ‘Music of Many Nows’ over zijn vele projecten en ideeën over netwerken in de muziek. Een componist die wetenschap en componeerkunst op een bijna vanzelfsprekende manier met elkaar weet te verbinden. Veel van zijn muzikale projecten zijn gebaseerd op evolutionaire processen, of zoals de componist het zelf verwoord: ‘Selforganising emergent forms’. Muzikale processen die zichzelf sturen en een netwerk vormen van waaruit weer muziek wordt gegenereerd. In zijn ‘music of many nows’ (muziek van meervoudige/gelijktijdige hedens) bevindt het creatieve muzikale proces zich in een constante, spontane stroom van ontwikkeling.

Tijd is daarbij een rekbaar begrip en de componist gebruikt daarvoor onder meer telecommunicatiemiddelen om zijn composities te realiseren. Mooi voorbeeld is zijn compositie ‘Is Art Is’ (1974) waarvoor musici op verschillende locaties met elkaar in verbinding staan en samen het muziekstuk live realiseren. Componisten/musici Morton Subotnick, J.B. Floyd en Rosenboom zelf bespeelden op drie verschillende locaties (Santa Monica, Los Angeles en Santa Fe) een disklavier. Via telefoonlijnen en tv-beelden stonden ze met elkaar in contact en konden de musici over lange afstand met elkaar samenspelen. Een van zijn latere, grootschalige tele-projecten is de interactieve opera ‘AH! opera no-opera’ (2009) waarbij er zelfs een rol voor het publiek is weggelegd.

Zie de website: www.ah-opera.org

Een andere vorm van muzikaal netwerk waarmee Rosenboom experimenteert zijn de zogenaamde open, grafische partituren. Uitvoerders hebben dan een grotere vrijheid en kunnen invloed uitoefenen op de evolutie van een stuk. Rosenboom liet enkele van de complexe partituren zien en illustreerde dat met klankvoorbeelden uit de composities ‘Zones of Coherence’ (2003) en het recentere ‘Twilight Language’ (2004) voor piano(’s).

Ook zijn jaren zeventig experimenten met neurofeedback zijn weer helemaal hip, zo vertelde Rosenboom. In 2014/15 realiseerde hij de compositie ‘Ringing Minds’. Voor deze uitvoering krijgen vier uitverkoren en geoefende personen een EEG-headset aangemeten die hun hersengolven registreert. Vier personen als één brein, aldus de componist, die vervolgens een live muziekstuk en begeleidende visuals aansturen. Projecten die nieuwsgierig maken en hopelijk een keertje live zijn te beleven in Europa.

Voor meer informatie over het Orpheus Instituut in Gent:

http://www.orpheusinstituut.be

Muziek van David Rosenboom is te beluisteren tijdens deze speciale Thema-uitzendingen.

https://www.concertzender.nl/programma/thema-623/

https://www.concertzender.nl/programma/thema-573/

Geschreven door programmamaker Mark van de Voort.