De Brusselse pianist Matthieu Idmtal geeft op zondag 28 april 2019 in de Geelvinck Salon in Amsterdam een recital ter herinnering aan de sterfdag van de componist Alexandr Skrjabin. De Concertzender maakt daar opnames. U kunt er ook bij zijn, maar ook kunt natuurlijk achteraf bij ons luisteren naar de opnamen. Een gesprek met Idmtal.
Wie is Matthieu Idmtal? Wat voor pianist?
‘Over mijn manier van spelen moeten anderen maar oordelen. Over mijn bezigheden en agenda kan ik wel wat kwijt. Ik voel me momenteel een beetje als een muzikale duizendpoot: ik speel solo-concerten, heb een vast duo met violiste Maya Levy, speel ook al jarenlang samen met pianiste Anastasia Kozhushko (quatre mains en twee piano’s), ik ben artistiek directeur van de Brussels Chopin Days: een concertenserie geheel gewijd aan Frédéric Chopin, geef les aan jonge talenten,… Heel diverse activiteiten allemaal, en af en toe vloek ik eens op mijn agenda die iets voller staat dan goed voor me is, maar anderzijds zou ik het niet anders willen. Al die verschillende repertoires en ontmoetingen zijn bijzonder verrijkend en beïnvloeden zonder enige twijfel mijn kijk op muziek.’
Wat speel je graag? Waar speel je graag?
‘In het hele gamma dat er beschikbaar is voor piano/klavier (laat ons stellen: van J.S. Bach tot en met de hedendaagse muziek) is muziek naar mijn hart te vinden. Maar wanneer ik een soort analyse maak van wat op mijn concertprogramma’s het vaakst verschijnt, kan ik niet anders dan vaststellen dat ik toch vaak kies voor de Romantische en de Post-Romantische periode. Componisten als Chopin, Grieg, Schumann, Skrjabin, Rachmaninoff. Misschien is dat nog het meest mijn ‘cup of tea’. Verder speel ik eigenlijk even graag in een grote zaal als in een kleine zaal. Een ontvankelijk publiek en een piano zonder kuren zijn al de helft van een succesvol concert.’
Speel je vooral solo of in combinaties?
‘Zoals ik al aangaf doe ik beide, en beide ongeveer evenveel. Er zijn periodes dat ik meer kamermuziek speel, en dan zijn er periodes dat er meer soloconcerten op de agenda staan. De laatste tijd gaat het duo met viool (Duo Levy-Idmtal) wel hard, en staan er erg mooie projecten in de stijgers. Een tijdje terug werd ons duo uitgeroepen tot ‘Supernova’, een prijs voor kamermuziekensembles in België, en dat heeft vele concerten met zich meegebracht. Ik kan niet bepalen of solo prettiger aanvoelt dan in duo; ik zou geen van beiden kunnen missen denk ik. Solo ben je misschien wel wat vrijer, en laat me nu net een grote voorstander zijn van de vrijheid.’
Speel je vaak in Nederland? Waar?
‘Ik heb veel aan Nederland te danken, en ik speelde misschien wel meer in Nederland dan in België. Dat komt door een aantal wedstrijden waar ik op jongere leeftijd aan deelnam, maar ook heb ik het gevoel dat er in Nederland veel meer podiumkansen zijn voor jong talent. Ik heb in de loop der jaren kennis mogen maken met tal van stichtingen en organisaties die een concertenreeks hebben, en op lokaal niveau klassieke muziek naar de mensen brengt. Dat is in België toch iets minder het geval, lijkt me. In België heb je enkele fantastische concerthuizen zoals Bozar, het Concertgebouw van Brugge, Flagey,… waar de wereldsterren de programmatie vullen. Onder die top-zalen is het echt knokken voor jonge musici om genoeg podiumervaring op te kunnen doen.
Wat is je fascinatie voor Russische muziek?
‘Ik zou eerder spreken van liefde en dankbaarheid dan van fascinatie. Je moet je voorstellen dat ik op muzikaal gebied alles te danken heb aan Russische of Oekraïense docenten. Vanaf mijn eerste pianoles was muziek onlosmakelijk verbonden met de Russische traditie en visie op muziek, en bij uitbreiding ook op het leven. Als je dat van je 7de tot je 25ste wekelijks meekrijgt, dan kan het niet anders dan dat je een grote liefde ontwikkelt voor die cultuur. Naarmate ik ouder werd, is die interesse zich gaan uitbreiden. Ik begon biografieën te lezen van pianisten als Richter of Horowitz, ging me verdiepen in boeken van grote pedagogen als Neuhaus en Gornostaeva, en later ben ik me ook wat gaan toeleggen op de taal en de poëzie. Nu wil ik er wel aan toevoegen: de Russische school is geen garantielabel of iets dergelijks, uitstekende musici vind je werkelijk overal.’
En waarom Skrjabin?
‘Ik heb twee belangrijke docenten gehad die zelf bijzonder veel van Skrjabin hielden. Misschien hebben zij mij onbewust wel beïnvloed in hun liefde voor deze componist, maar desondanks merk ik toch dat het de componist is die steeds nooit ver weg is in mijn leven. Wat mij betreft is erg geen enkele muziek die de luisteraar zo laat ‘vliegen’. Niets onaardser dan de muziek van Skrjabin. Ik hou algemeen niet zo van de vraag: wie is je favoriete componist? Maar als ik ze krijg en moet kiezen, dan ga ik resoluut voor Skrjabin. Zijn oeuvre heeft alles om elk moment van het leven te begeleiden.’
Kun je wat vertellen over Skrjabin?
‘Skrjabin is eigenlijk een heel duale componist: miskend en onbekend bij het grote publiek, en anderzijds wordt hij aanzien als een halve God door de insiders. Los van het feit dat hij een heel bijzondere persoonlijkheid had, is ook zijn muzikale nalatenschap opmerkelijk. Skrjabin werd helaas niet heel oud (43 jaar), maar in die korte periode maakte hij een heel opmerkelijke evolutie door. In zijn jonge jaren liggen zijn werken nog volledig in de lijn van F. Chopin, maar zijn latere werken hebben bijna niets meer te maken met wat hij in het begin deed: veel complexer, atonaler, mystieker. Skrjabin had ook heel duidelijke ideeën over filosofie, had een grote belangstelling voor de theosofie, had op het einde van zijn leven plannen die neigen naar megalomanie, en al die invloeden zitten heel duidelijk in zijn muziek. Een transcendente wereld op zich.’
Welke stukken ga je bij dit concert spelen? Waarom die?
‘De stukken die ik op dit concert ga spelen horen grotendeels bij de “jonge Skrjabin”. Een selectie uit zijn 12 Etudes Op. 8, en een selectie uit zijn 24 Preludes Op. 11. De twee cycli die ik ook op cd uitbracht. Om aan te vatten de 3 Valses Brillantes van F. Chopin op. 34, omdat Skrjabin een grote aanbidder was van Chopin’s muziek. Zo zou hij zelf geslapen hebben met de partituur van diens Nocturnes onder zijn hoofdkussen, en eigenlijk een soort vertrekpunt vormen van zijn werk. En om af te sluiten een bijzonder veeleisend werk, en eigenlijk al toebehorend aan de middenste periode van Skrjabin: zijn Fantaisie, Op. 28.’
Welke componisten spreken je nog meer zeer aan? Vanwege welke aspecten?
‘Ik heb erg veel Chopin gespeeld, en hou erg van zijn lyrische, en poëtische kant. Verder hou ik wel van dansante muziek, en Chopin was misschien wel de koning van de ‘Mazurka’. Verder hou ik – misschien verrassend – erg veel van de sereniteit en miskende diepgang in de muziek van Scarlatti, ook Schubert, Schumann (zonder twijfel om zijn poëtische kwaliteiten), Rachmaninoff (schrijft er iemand betere melodieën?)…’
Speel je alleen klassiek of ook hedendaags?
‘Ik heb in het verleden al enkele hedendaagse werken gespeeld, maar de eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat mijn hart elders ligt. In alle tijdperken is steengoede en kwaliteitsvolle muziek te vinden, en ook heden ten dage is dat het geval. Maar ik hoor ook veel troep. Ik ben ervan overtuigd dat de tijd er wel zal voor zorgen dat de écht goede werken zullen blijven bovendrijven. Verder hou ik erg veel van jazz. Componisten die werk hebben geschreven, geïnspireerd door jazz, figureren af en toe op mijn programma’s.’
Wat is je ervaring met het Skrjabin Genootschap? Wat betekenen zij voor jou?
‘Ik ben bijzonder opgetogen over het feit dat er een Skrjabin Genootschap bestaat in de lage landen. Mijn eerste kennismaking met hun activiteiten dateert al van enkele jaren geleden, en vermits ik zo’n nauwe band heb met Skrjabins muziek, heb ik steeds de vinger aan de pols gehouden, en contact gehouden met het bestuur. Ik denk dat Nederland het belang en de rol dat het Genootschap met zich meedraagt onderschat, en ik hoop dan ook ten volle dat zij nog meer steun mogen krijgen om Skrjabin in het daglicht te stellen. Vele mensen in de lage landen hebben bijvoorbeeld geen idee dat Skrjabin zowel in Brussel als in Amsterdam leefde.’
Ben je bekend met het Geelvinck Pianola Museum? Wat is de charme ervan?
‘Als ik me niet vergis ben ik er twee keer geweest. Eenmaal als bezoeker, en eenmaal tijdens een masterclass die ik mocht krijgen van pianist Geoffrey Madge. Dat is nu al enkele jaren geleden, maar wat ik me ervan herinner is de intimiteit van de concertzaal, die eigenlijk zo niet aanvoelt. Het is eerder een intieme salon, een plek waar de muziek, in zijn meest pure vorm, echt boven alles staat. Ik herinner me ook de pianorollen die we er hebben beluisterd. Pianorollen van de meest fantastische pianisten én componisten uit de gouden periode; onvoorstelbaar om dat te mogen aanhoren!’
Door: Lucie Th. Vermij
Het Skrjabin Genootschap presenteert: Matthieu Idmtal, piano
28 april 2019 | 17.00 uur | Pianola Museum, Amsterdam
Toegang € 15,-
https://www.geelvinck.nl/concerten/het-skrjabin-genootschap-presenteert-matthieu-idmtal-piano/
