Over de materie, de beweging en de trilling waaruit muziek ontstaat.
Klankbron 51: Muzikale ontdekkingen
Een reis langs vier recente en oudere muziek ontdekkingen. Van de boventoonzang in 1967, het vrij riet rond 1800, het polyritme net na 1900 en het universele karakter van de polyfonie of meerstemmigheid eind jaren veertig van de vorige eeuw. Ontdekkingen die niet betekenen dat een individu, vaak achteraf een genie genoemd, alleen iets uitgevonden heeft. Iets wat eigenlijk nooit gebeurt, maar dat het verschijnsel al ergens bestond maar niet bekend was buiten een geografische regio, door velen gehoord maar niet waargenomen was en beschreven, of dat men dacht dat het een unieke uitvinding was terwijl het overal voorkwam.
Boventoonzang is een stemtechniek die alleen voorkwam in het gebied rondom het Altai gebergte in Centraal Azië. Het kreeg zijn eerste globale bekendheid door 2 korte opnamen die Lajos Vargas in 1967, min of meer bij toeval en onder de vlag van de Unesco, maakte in Ulaan Bator, de hoofdstad van Mongolië. Daarna verspreidde het boventoon zingen zich razendsnel over de hele wereld en begonnen wetenschappers verwante stemtechnieken op andere plaatsen te ontdekken. Nu kun je in bijna elke stad een cursus boventoonzang volgen of je laten genezen door deze klanken.
Het vrij riet is een manier om instrumenten tot klinken te brengen en het is afkomstig uit Zuid Oost Azië. Het had zich voor de 18de eeuw al vandaar verspreid over China, Korea en Japan. In de 18de eeuw bereikten de eerste, meestal Chinese, mondorgels plus de beschrijvingen van hun werking Europa. Het inspireerde muziekinstrumentbouwers in Europa tot het ontwikkelen van het harmonium, de accordeon en de mondharmonica en deze instrumenten werden over de hele wereld geëxporteerd.
Polyritme was in Europa onbekend en onvoorstelbaar maar zonder twijfel al eerder door vele westerlingen gehoord maar niet waargenomen totdat de eerste geluidsopnamen uit Afrika de oren bereikten van wetenschappers als Hornbostel, net na 1900. Hij schreef over de meerstemmigheid van ritmes en al snel daarna werd polyritme een bekende term. Maar het is hier nog steeds geen ingeburgerd verschijnsel, denk aan de Samba van de carnavalsorkesten in Maastricht of de beats van de dansmuziek die na verloop van tijd bijna onvermijdelijk ontaarden in het marsritme.
Van polyfonie wordt beweerd dat het een unieke Europese uitvinding uit de middeleeuwen is en dat is helaas nog steeds vaak een vast onderdeel van het verhaal over de muziekgeschiedenis. Maar sinds na de Tweede Wereldoorlog meer platen uitgegeven werden, veelal onder auspiciën van de Unesco, met andere muziektradities dan de populaire of klassieke Europese muziek, groeide langzaam maar zeker de overtuiging dat polyfonie een universeel verschijnsel is met in elke regio zijn eigen geschiedenis. Als er al een ‘uitvinder’ van aangewezen moet worden dan zijn het wel de pygmeeën uit het Afrikaanse regenwoud. Al tijdens de oude Egyptenaren waren zij vermaard om hun muzikale kunde en hun cultuur en maatschappijvorm is de langst bestaande op deze aarde terwijl alle anderen ondergingen door geweld of uitputting van hun bestaansbronnen. Bovendien kunnen zij de meest ingewikkelde polyfonieën uitvoeren al improviserend en zonder oefening of dirigent.
01. Jew’s harp song (Ho-mi) 1 0’54
Bori
CD Mongolian Folk Music
Hungaroton HCD 18013, track 6
02. Jew’s harp song (Ho-mi) 2 1’40
Bori
CD Mongolian Folk Music
Hungaroton HCD 18013, track 15
03. Collection of Höömeï Styles 3’17
Oleg Kuular
CD Deep in the heart of Tuva
Ellipsis Arts 4080, track 3
04. Demonstration of Kargyraa 1’54
Aldyn-Ool Sevek
CD Deep in the heart of Tuva
Ellipsis Arts 4080, track 2
05. Medley of Throat-Singing Styles 4’29
Kongar-Ool Ondar
CD Deep in the heart of Tuva
Ellipsis Arts 4080, track 1
06. Improvisation on a dance song 5’47
Song Yee Sa Yang
CD Lanna Thai
Pan records PAN 2045CD, track 2
07. Luuk kam pla 4’04
Nang La, Taw Bun, Taw Keo
CD Field Recording of Dutch Ethnomusicologists
Bake Society AB9103
08. Mifankatiava 3’21
Ramarolahy et Rabary
CD Pays Merina. Hommage à Manjakamiadana
Ocora C 560159, track 9
09. Hararavo Bilo 5’29
Remaniny et Retovony
CD Pays Masikoro. L’accordeon
Ocora C 560149, track 1
10. Kanakana 3’42
Michel Gaston et Tsihozoñy
CD Pays Masikoro. L’accordeon
Ocora C 560149, track 8
11. Bagholi bane bakale 2’54
CD Music Tradition of Malawi
Auvidis Unesco D 8265 track 17
12. Nhe Situ Yere la Ni Ye O Be Ni Faa 4’28
Samo drum ensemble
CD Rhythms of the Grasslands
Nonesuch explorer 7559-79713-2, track 7
13. Hausa Baptism 3’13
CD Rhythms of the Grasslands
Nonesuch explorer 7559-79713-2, track 9
14. Ebena ka cemato 4’01
Ongo ensemble
CD Banda Polyphony
Auvidis Unesco D 8043, track 4
15. Chant de fête 4’12
CD Pygmees du Haut-Zaire. Kango – Efe – Asua
Fonti Musicali FMD 190, track 7
16. Aê rêi 2’58
Amĭ H’Doñ, Amĭ Yang, Yá H’Nguôn, Yá H’Phŭt, Yá H’Riu, Yá Y-Bok
Vietnam: Anthologie de la musique Êdê
Buda Musique 92726-2, track 14
Samenstelling:
