Wereldmuziek, verzameld en uitgezocht door Stan Rijven.
A Black Xmas with Congolese rumba
Op 13 december 2021 verklaarde UNESCO de Congolese rumba tot immaterieel cultureel erfgoed (*). Een eer die ook de Indonesische gamelan ten deel viel, en al eerder de Kaapverdiaanse morna, de Portugese fado en de Jamaïcaanse reggae.
Symboliseren de ‘60s bij ons een decennium vol maatschappelijke verandering, in Afrika staan ze voor een fundamentelere omslag. Alleen al in 1960 vierden zestien landen hun onafhankelijkheid. Populaire muziek vervulde daarbij een niet te onderschatten rol in het streven naar een eigen identiteit. Oriënteerde Europa zich toen op de anglo-amerikaanse pop van haar bevrijders, in sub-Sahara Afrika vormde latin de soundtrack van de bevrijding.
Zoals in voormalig Belgisch Congo waar de ‘rumba congolaise’ het optimisme verklankte dat zich vanaf de jaren ‘50 rond de dekolonisatie loswoelde. Een paraplui-woord voor een amalgaam aan latin stijlen zoals de beguine, cha-cha-cha, merengue, tango èn de rumba. De enorme populariteit viel deels te verklaren uit een krachtige Congolese radiozender die grote delen van Afrika bereikte, maar had in feite diepere oorzaken. Dezelfde ritmes waren ooit door slaven naar de beide Amerika’s meegenomen en keerden nu terug in de vorm van Cubaanse en Antilliaanse platen. “Rumba was modern music. It belonged to the bigger, wider world. It meant progress. But its roots were in Africa, and as far as Africans were concerned, it belonged to them. So to an entire generation of Africans that came of age in the 1950 and ‘60s, Latin music became a means of transcending colonial alienation. It was their own modern music” (**).
De opkomende Congolese muziekscene spiegelde zich aan haar Cubaanse voorbeelden met één groot verschil: het gebruik van de electrische gitaar, heraut van de nieuwe tijd. Twee bands werden gezichts- en geluidsbepalend. Le Grand Kallé & l’African Jazz, die met hun Indepedence Cha Cha (1960) de eerste pan-afrikaanse hit hadden en Franco & O.K. Jazz. Gitarist/zanger/bandleider Franco Luambo Makiadi was een reus in meerdere betekenissen. De ‘Congo Colossus’, zoals Graeme Ewens hem noemt in zijn gelijknamige biografie. Vanaf de jaren ’50 transformeerde Franco (1938-1989) de rumba congolaise tot de sublieme soukous. Dansmuziek als verpletterende totaalervaring in zes uur durende concerten. Je kwam OK binnen, Knock Out verliet je de zaal. Daarnaast was hij een talentscout. Gelijk John Mayall in Engeland waar ondermeer Eric Clapton, Peter Green en Mick Taylor hun electrische gitaar-carrière startten, vormden Franco’s bands een kweekvijver voor een eindeloze stoet aan top zangers en -gitaristen. Volgens Ewens belichaamde hij Afrika met een produktie van twee songs per week, en dat 30 jaar lang!
Hoe die bevrijdende vlegeljaren destijds klonken vertelt deze Mariama uitzending.
(*) “The rumba is considered an essential and representative part of the identity of Congolese people and its diaspora. It is perceived as a means of conveying the social and cultural values of the region and of promoting intergenerational and social cohesion and solidarity”. (Unesco rapport- file 01711- dec 2021)
(**) Francois Bensignor in het tekstboekje bij de CD ‘African Pearls vol.1, Congo: Rumba on the river (Syllart-2006).
1) Depiano & Beguen Band/ Gouvernement Ya Kongo (1961)
CD: Ngoma, Souvenir Ya L’indépendance (PAMAP)- 1997
2) Tchadé & Beguen Band/ Les jeunes de beguen (1961)
CD: Ngoma, Souvenir Ya L’indépendance (PAMAP)- 1997
3) Polydor & & Vedette Jazz/ Bolingo ya mosika mabe (±1961)
CD: Ngoma, Souvenir Ya L’indépendance (PAMAP)- 1997
4) Grand Kalle & l’African Jazz/ Independence Cha Cha (1960)
CD: African Pearls vol.1, Congo: Rumba on the river (Syllart)- 2006
5) Franco & OK Jazz/ Aya la mode (1957)
CD: African Pearls vol.1, Congo: Rumba on the river (Syllart)- 2006
6) OK Jazz ft Mujos/ Cuento Nama (1965)
CD: African Pearls vol.1, Congo: Rumba on the river (Syllart)- 2006
7) African Fiesta ft Tabu Ley/ Maria Lola (1965)
CD: African Pearls vol.1, Congo: Rumba on the river (Syllart)- 2006
8) African Jazz ft Dr. Nico/ Tour d’Afrique (1969)
CD: African Pearls vol.1, Congo: Rumba on the river (Syllart)- 2006
9) Franco & Le TPOK Jazz/ On entre O.K. on sort K.O. (1957)
CD: Africa’s greatest, a retrospective- vol. 1953-1980-Francophonic (Sterns Africa)- 2008
10) Franco & Le TPOK Jazz- Tcha tcha de mi amor (1957)
CD: Africa’s greatest, a retrospective- vol. 1953-1980-Francophonic (Sterns Africa)- 2008
11) Franco & Le TPOK Jazz- Minuit eleki lezi (1973)
CD: Africa’s greatest, a retrospective- vol. 1953-1980-Francophonic (Sterns Africa)- 2008
12) Franco & Le TPOK Jazz- Likambo ya ngana (1971)
CD: Franco & Le TPOK Jazz-Likambo ya ngana (Sonodisc)- 2000
13) Franco & Le TPOK Jazz- Liberté (1975)
CD: Africa’s greatest- vol. 1953-1980-Francophonic (Sterns Africa)- 2000
Samenstelling:
