Mariama

Het orkest Ry-Co Jazz wordt in 1957 in Brazzaville opgericht door zanger Ferdinand N’Kounkou, bijgenaamd Freddy Mars. De naam Ry-Co is een samentrekking van “Rythmes Congolais”. De band wordt opgericht in Brazzaville, maar zij spelen aan beide zijden van de Congo rivier, dus ook in Kinshasa. Aanvankelijk was Ry-Co Jazz een sextet, met Freddy N’Kounkou als zanger, Casimir M’Bilia als congaspeler en zanger, Panda Gracia op bas, Pierrot N’Dinga op gitaar, Fidel Bateke op klarinet en Pierrot Lukwamoussou op congas. In 1959, als ze spelen in Bangui (Centraal Afrikaanse Republiek), ontmoeten ze daar de Congolese gitarist Jerry Malekani. Deze voegt zich bij Ry-Co Jazz.

In deze samenstelling begeleiden ze de zanger Henri Bowane op enkele concerten. Deze is de manager van OK Jazz, en hij probeert ook Ry-Co Jazz over te nemen. Uiteindelijk steelt hij drie musici van de band en Ry-Co Jazz gaat verder als kwartet. In de nieuwe samenstelling toert Ry-Co Jazz door West-Afrika en vestigt zich in Dakar. Daar ontmoeten zij een producer die werkt voor het Parijse label Disque Vogues. Zij tekenen een contract met hem en nemen hun eerste platen op. Eind 1961 vraagt Disques Vogues hun om naar Frankrijk te komen om daar meer muziek op te nemen en tournees te maken in heel Europa. Eén van de bandleden, Panda Gracia, gaat niet mee naar Frankrijk, omdat hij in Dakar een vrouw had ontmoet waar hij verliefd op was geworden. In Parijs voegen zich nog twee musici bij hen, de bassist Jean-Karl Dikoto Mandengue en de saxofonist en klarinettist Jean-Serge Essous. Deze laatste had al gespeeld bij diverse bekende rumba-orkesten, zoals OK Jazz, Rock-a-Mambo and Les Bantous de la Capitale.

Ry-Co Jazz speelt ook covers, zoals de merengue “Marie Jose”, van Joseph Kabasele, ofwel Le Grand Kallé, en de rumba “Tu Bois Beaucoup”, met de tekst: “Kameraad, gaat het, drink je veel? Dat geeft niet, alleen, versta je Frans?”, van Kwammy Munsi Dele Pedro, zanger uit OK Jazz en African Fiesta.

Eind 1961 wordt de band uitgenodigd voor een concert in Martinique. Na aankomst op het Frans-Antilliaanse eiland wordt het concert afgezegd, maar  zij geven een kerstconcert in een Congolese bar, met de naam “Le Bantou”. Vanwege hun succes daar krijgen ze een jaarcontract om in het hotel “Le Bakoua”op Martinique te spelen. En vervolgens vestigen zij zich voor de volgende vier jaar op de Franse Antillen. Zij introduceren daar de Afrikaanse rumba en zijzelf combineren de Congolese rumba met Antilliaanse ritmes. De zo ontstane muziekstijl noemen ze tumbélé.

Bandleden van Ry-Co Jazz spelen ook mee in lokale orkesten. Zoals de zanger en congaspeler M’Bilia Casimir, die vanaf de oprichting in Ry-Co Jazz speelt, maar nu ook zingt in het Antilliaanse orkest Les Léopards.

Ry-Co Jazz speelt samen met lokale musici en zij zingen ook in het Antilliaans Creools.

De producer Henri Debs nodigt hen uit in zijn studio in Guadeloupe en daar nemen ze diverse albums op.

Een zeer populair ritme op de Franse Antillen was de cadence. Dit ritme is afkomstig uit Haïti en de voorloper van de zouk. Een bekende cadence band was Les Aiglons. Oorspronkelijk heetten zij Les Aiglons De Basse-Terre (De Arenden van Laag-Land). Basse-Terre is de hoofdstad van Guadeloupe. Hun nummer “Cuisse la” was destijds het meest verkochte plaatje op de Antillen.

Ook Ry-Co Jazz speelt muziek in het cadence ritme.

Ry-Co Jazz doet in deze jaren tournées in het hele Caraïbisch gebied en ze spelen ook op cruise schepen. Hun laatste tournée gaat naar Algerije, samen met Manu Dibango.

In 1971, wanneer de groep terug is in Parijs, gaan ze uit elkaar. Elke speler gaat zijn eigen weg bij een andere formatie. Zo ook de zanger en congaspeler M’Bilia Casimir, die vanaf de oprichting bij Ry-Co Jazz hoorde. Hij brengt diverse LP’s uit, onder de naam Casino Kasingo.

Manu Dibango is in 2020 op 86-jarige leeftijd aan corona overleden, maar diverse andere bandleden leven nog. De oprichter en leider van Ry-Co Jazz, Freddy N’Kounkou, woont nu op Guadeloupe. Hij is zelfs op linked-in te vinden!

Met dank aan Harm van der Wal en Barbera Schuil voor het beschikbaar stellen van hun Afrikaanse muziek.

Playlist:

1. Ry-Co Jazz: Bana Ry-Co, auteurs: Jerry Malekani, Justin Bécaud, Dansons Avec Le Ry-Co Jazz Vol. 14, 1964, Disques Vogue EPL 8286 / Rumba’round Africa, 1996, RetroAfric RETRO10CD, 2’02
2. Henri Bowane: Mam’Alobi Na Bala Yo, Roots Of Rumba Rock (Congo Classics 1953-1955), 2006, Crammed Discs CRAW 33, 2’38
3. Ry-Co Jazz: Marie Jose, auteur: Joseph Kabasele, single Le Ry-Co Jazz, 1969, Disques Debs International 45 DD 158 / Rumba’round Africa, 1996, RetroAfric RETRO10CD, 4’59
4. Ry-Co Jazz: Tu Bois Beaucoup, auteur: Kwammy Munsi Dele Pedro, single Le Ry-Co Jazz, Disques Debs International 45 DD 159 / Rumba’round Africa, 1996, RetroAfric RETRO10CD, 3’53
5. Les Léopards: D’Leau Coco, auteur: Albert Nadeau, single, Hit Parade GR 96 / Tumbélé! Biguine, Afro & Latin Sounds From The French Caribbean, 1963-74, 2009, Soundway SNDWCD017, 5’04
6. Lola Martin: Edamise Oh!, folklore, LP Lola Chante La Martinique, Disques Debs JOJO 403 / CD Tumbélé! Biguine, Afro & Latin Sounds From The French Caribbean, 1963-74, 2009, Soundway SNDWCD017, 2’35
7. Ry-Co Jazz: Si I Bon Di I Bon, auteur: Freddy N’Kounkou, single Le Ry-Co Jazz, 1969, Disques Debs International 45 DD 158 / Rumba’round Africa,  1996, RetroAfric RETRO10C, 5’03
8. Ry-Co Jazz: Siouvle Moin, auteur: Dany Claye, single Dany Claye Accompagné Par Ry-Co-Jazz, La Voix Du Globe VDG 99.052 F / CD Bon Voyage!!, 2008, RetroAfric RETRO22CD, 4’21
9. Ry-Co Jazz: Sapo Pepo, single Le Ry-Co Jazz, Disques Debs International 45 DD 185 / Rumba’round Africa, 1996, RetroAfric RETRO10CD, 3’32
10. Les Aiglons: Chombo Meringue, auteur: Michel Nerplat, single Les Aiglons De Basse-Terre, Célini Disques RCG 5050 / Tumbélé! Biguine, Afro & Latin Sounds From The French Caribbean, 1963-74, 2009, Soundway SNDWCD017, 4’25
11. Les Aiglons: Ail Couyonner, auteur: Michel Nerplat, LP Cadence Magma, 1976, Disques Debs International HDD 599, 4’40
12. Ry-Co Jazz: Dima Bolane, auteur: Manu Dibango, single, 1966, Disques Debs 45 DD 161, 3’30
13. Casino Kasingo: Boyoka Lolaka, auteur: M’Bilia Casimir, LP Afro-Succes, 1976, Soukous SV 13004, 2’54
14. Les Aiglons: Cuisse la, auteur: Michel Nerplat, LP Le Disque Des Vacances, 1976, Disques Debs International HDD 583, 7’25