‘Never judge a book by its cover.’
De buitenkant kan bedriegen. Niet alleen bij boeken maar ook bij lp’s. De hoes van ‘Shri Camel’, een album uit 1980 van de Amerikaanse oerminimalist Terry Riley ziet eruit als de eerste beste new-age plaat met geestverruimende yogaklanken. Een Indiase Shiva-achtige godheid die de kosmische synthesizer beroert…dat doet het ergste vrezen. Niets van dat alles, want ‘Shri Camel’ is één van Rileys fraaiste en zinnenprikkelendste synthesizerwerken überhaupt.
Het werk ontstond eind jaren zeventig, en mondde uit in een suite van vier werken. De titels zijn ook nu niet geheel gevrijwaard van psychedelische wierookdampen, waaronder ‘Celestial Valley’ en ‘Across the Lake of the Ancient World’. Riley componeerde en speelde de Shri Camel-suite op een aangepaste Yamaha YC-45D synthesizer dat nu in reine stemming klonk. Ook voegde hij daar digitale delay-effecten aan toe. Live-uitvoeringen van het werk zijn zeldzaam, al speelde Riley een paar jaar geleden met zijn zoon Gyan Riley een deel uit de cyclus in het Muziekgebouw Amsterdam.
De afgelopen jaren heeft het Nederlandse trio TEMKO met ontzettend veel doorzettingsvermogen en toewijding de Shri Camel suite bewerkt. In Amsterdam had Riley al een eerste versie gehoord en zijn fiat gegeven aan deze spectaculaire uitvoering. Tijdens een concert bij De Link Tilburg op dinsdag 23 oktober speelde TEMKO de volledige versie van hun ‘Shri Camel’. Het trio heeft de instrumenten flink aangepast. Gitarist Aart Strootman heeft op zijn gitaar onder meer de frets verschoven en slagwerker Ramon Lormans bespeelt een gemodificeerde vibrafoon, waarvan de toetsen zijn ingekort en verlengd. Basgitarist Fred Jacobsson tackelt de elektronica en zorgt voor vervreemdende elektronische galmeffecten. Aan de hand van de verschillende melodische thema’s uit ‘Shri Camel’ weeft TEMKO een eigen doorlopende versie van het stuk. In de geest van Riley speelt TEMKO het werk niet exact na, maar staat het spelelement en improvisatiegenot centraal. Strootmans gitaar trekt de meeste aandacht met zijn hoge snerpende boventoonklank, die ineens iets wegheeft van een elektrisch versterkte Turkse saz of ud. Lormans weet de meest verrassende timbres te toveren uit zijn helder klinkende vibrafoon, waarbij hij met harde en zachte slagstokken speelt. Jacobsson zorgt voor de karakteristieke Rileyiaanse basklanken die een doorgaande puls vormen. Als Strootman flink loos gaat op zijn gitaar hoor je de schoonheid van deze klaterende natuurstemming. Melodische patronen worden uitgewisseld en de musici gaan helemaal op in hun spel. Een levenslustige versie die jazz kruist met minimal, precies zoals Riley het in zijn eigen latere piano-improvisaties ook aanpakt. Het magische, meerstemmige, kolkende bubbelbad van synthesizerklanken, dat Riley eertijds ontketende tijdens zijn studioperformances, is vrijwel niet te recreëren, maar TEMKO weet er wel een geheel eigen droomversie van te brouwen.
TEMKO vroeg drie componisten om in de geest van boventonenspektakel ‘Shri Camel’ nieuw werk te schrijven. De Zwitserse jazzcomponist Nik Bärtsch schreef ‘Camels Brain’ voor TEMKO. Een hele eer want Bärtsch (en zijn formatie Ronin) is met zijn ‘zenfunk’ minimalisme een grote inspiratiebron voor het Nederlandse ensemble. Bärtsch’ werk is een retestrak minimal-werk met dwingende, hoekige ritmes en een bijna Steve Reich-achtige swing. Een stuk dat onder voortdurende hoogspanning staat. Muziek die herinneringen oproept aan de Amerikaanse avant-garderockband Horse Lords, die ook met microtonale stemmingen werkt. Hoogtepunt in Bärtsch’ stuk is het rustigere middendeel waar Strootman de gitaarboventonen optimaal en betoverend mag laten zingen.
De Nederlandse componist Anthony Fiumara omarmt de heldere klanktaal van minimalisme en oude muziek. In zijn ‘Jagged Noir’ speelt hij een vernuftig spel met pakkende melodieën waarbij hij tussen de verschillende stemmingen heen pendelt. Muziek als een conversatie tussen musici, aldus de componist. Heerlijke, bijna poppy melodieën voor vibrafoon en gitaar houden de aandacht tot het einde vast. Een lekker agressief middendeel laat de onvervalste rockspirit van het TEMKO-trio herleven.
De Australisch/Nederlandse componist Kate Moore is binnenkort centraal componist van festival November Music in Den Bosch. Moore heeft speciaal voor het festival een nieuw, groots opgezet requiem (Lux Aeterna: VIVID) geschreven, waar ook TEMKO op vrijdag 2 november tijdens de première een bijdrage aan zal leveren. Bij de Link speelt TEMKO een werk dat in het verlengde ligt van Moore’s nieuwe requiem, het serene ‘St. John’. Sacrale muziek vol zacht golvende, repetitieve bezweringsformules. Ergens hoor je stemmen zingen of zijn het toch de boventonen? Muziek als een hemelvaart in stralende klanken.
Het ‘Shri Camel’ programma van TEMKO zal nog te beleven zijn tijdens het aankomende Huddersfield Contemporary Music Festival en volgend jaar in het Muziekgebouw Amsterdam (vrijdag 5 april). De Concertzender heeft concertopnames gemaakt die op een latere datum worden uitgezonden.
Geschreven door programmamaker Mark van de Voort.
Luister naar Concertzender Live, waarin het concert van Terry en Gyan Riley in TivoliVredenburg in 2016 is te beluisteren.
Ook de moeite waard is deze Concertzender Live met TEMKO; opgenomen concerten tijdens November Music in Den Bosch in 2016.
