Donnacha Dennehy overrompelt met rollercoasteropera.
Niemand speelt graag de tweede viool, maar als het dan toch moet dan maar meteen met een gezonde dosis spektakel. In de opera ‘The Second Violinist’ van de Ierse componist Donnacha Dennehy en theatermaker Enda Walsh staat het turbulente leven centraal van een tobberige violist. Een muzikantenleven vol obsessies, hang-ups en vereenzaming. Een heerlijk tegendraadse moderne opera, die zijn Nederlandse première beleefde tijdens het Opera Forward Festival in Amsterdam.
Het jaarlijkse festival pakte dit jaar stevig uit met de eerste opera van de inmiddels 93-jarige György Kurtág (‘Fin de Partie’) en het nieuwste werk van John Adams (‘Girls of the Golden West’). Naast het Muziektheater (Nationale Opera & Ballet) opende ook het Muziekgebouw Amsterdam de deuren voor dit festival. Bijzonder om te zien hoe deze concertruimte ineens omgetoverd kan worden in een hippe theaterzaal. ‘The Second Violinist’ komt er perfect tot zijn recht.
Het podium is een lust voor het oog. Een hele huisraad dient als decor: van een toiletpot tot een werkende douchecabine, en van huiskamerzitjes en loopband tot een keukenhoekje. Het is de plek waar de uitgerangeerde violist zich verschanst. De buitenwereld wordt zoveel mogelijk buitengesloten. Ondanks allerlei belletjes en verzoekmailtjes die op het grote scherm achter het podium voorbijflitsen, of door de zaal schallen. De violist Martin (een zwijgende rol van Aaron Monaghan) moet niet veel meer hebben van het concertleven en speelt liever de hele dag videogames (Samurai-vechtspel) of ijsbeert maar een beetje rond. Zijn grootste passie is de bloeddorstig mooie muziek van Carlo Gesualdo.
Opeens wordt het ingesukkelde bestaan van Martin opgeschrikt door een kibbelend echtpaar Matthew en Amy en haar vriendin Hannah. Een drietal dat zijn leven binnendringt en alles op stelten zet. Een explosieve driehoeksverhouding ontstaat: Amy en Hannah worden heimelijk op elkaar verliefd en Matthew neemt op gruwelijke wijze wraak. Voor violist Martin werkt deze wereldse heksenketel uiteindelijk louterend. Het moordzuchtige domein van zijn muziekheld Gesualdo – die zijn ontrouwe vrouw en minnaar immers ook afslachtte- komt ineens akelig dichtbij. Als hij de wanhoop nabij is ontmoet violist Martin aan het eind een meisje dat voor het eerst zijn ingeslapen liefde voor de muziek weer aanwakkert.
Theatermaker Enda Walsh (regisseur van o.m. David Bowie-toneelstuk ‘Lazarus’) geeft geen gemakkelijke oplossingen voor zijn theaterwerk. Als kijker en luisteraar mag je er zelf lekker op los interpreteren. Beste houvast is de werkelijk sprankelende muziek van de 48-jarige Donnacha Dennehy. Deze oud-leerling van Louis Andriessen schept een rollercoaster van hoekige ritmes, bruuske tempowisselingen en soms wonderschone melodieuze passages. Voor Amy (voortreffelijk vertolkt door de Ierse mezzosopraan Sharon Carty) heeft Dennehy enkele hartverscheurende aria’s in petto. In een verbluffende waanzinsaria trekt bedrogen echtgenoot Matthew (bariton Benedict Nelson) alle registers open. Dennehy gunt de luisteraar geen moment rust en laat je alle hoeken en gaten van het operateske klankspectrum horen. Hier en daar ontwaar je Andriessen, maar de dynamische lyriek van John Adams is niet ver weg. Ook de schurende chromatiek van Gesualdo keert versluierd terug in Dennehy’s partituur. Zo schijnt Gesualdo’s koorwerk ‘Tristis est anima mea’ als inspiratiebron gediend te hebben.
Het door Dennehy opgerichte Ierse Crash ensemble maakt op bijna natuurlijke wijze deel uit van het toneelbeeld. Het alert spelende ensemble wordt overigens gedreven geleid door de op het laatste moment ingevallen jonge Ierse dirigent Killian Farrell.
Voor wie een indruk wil krijgen van Donnacha Dennehy’s klanktaal, de eerste opera van Dennehy en Walsh, ‘The Last Hotel’, is onlangs op cd verschenen op Cantaloupe Music. Nog mooier is Dennehy’s liederenalbum ‘Grá Agus Bás’ (Nonesuch Records) uit 2011, waarin er hoofdrollen zijn voor sopraan Dawn Upshaw en de doorleefde Ierse zanger Iarla Ó Lionáird. Een componist om in de gaten te houden.
Geschreven door programmamaker Mark van de Voort.
Luister hier naar Concertzender Live met Bulb van Donnacha Dennehy.
