Briljant vermaak

Mozart en Haydn leefden in een tijd van overgang. Aan het begin van hun beider carrière was instrumentale muziek vooral nog vermaak op feestjes van edelen en andere rijke lui. Bij hun dood was de burgerij de instrumentale muziek als een soort religie aan het vereren – een trend die zich in de eeuw daarna alleen maar verderzette.

In de tijd van deze twee werken was die trend net begonnen. Het concert en de symfonie namen stukje bij beetje in prestige toe. Daardoor ontstond er behoefte aan nieuwe genres die zich weer ‘gewoon’ als achtergrondmuziek gingen gedragen. Dat werden de serenade, de cassation, het divertimento.

Maar het bloed kruipt toch waar het niet gaan kan. Mozart en Haydn schreven talloze serenades en divertimenti, maar het was hun eer te na om zich bij pretentieloos amusement te houden. Misschien hadden de mensen op feesten en partijen wel niet de volle aandacht bij hun muziek, deze twee componisten zorgden wel dat er iets te beleven viel voor wie onverhoopt toch goed luisterde. Melodielijnen die verrukken in plaats van alleen bevredigen, onverwachte wendingen, afwisselende passages. Het begint al meteen in Mozarts Divertimento in Bes, het eerste van zijn drie ‘Salzburger divertimenti’. Het stuk laat de luisteraar matenlang in twijfel over de toonsoort en lijkt even een somber mineurstuk te worden, totdat de toonsoort Bes bereikt wordt en we een sereen, maar helder eerste deel krijgen. Deze twee werken zitten er vol mee. Daarom doen de divertimenti het ook in de concertzaal uitstekend en zijn ze al vele jaren favoriet bij strijkorkesten.