Een verslag van het Nederlandse Scordatura Ensemble en het Tilburgse ensemble Vonk in het Cenakel op vrijdag 27 augustus.
Een waarlijk imposant gezicht, andere woorden zijn er niet voor te vinden. Met bewonderenswaardige energie zet het Nederlandse Scordatura Ensemble zich in voor de muziek van de Amerikaanse maverick-componist Harry Partch. In de loop der jaren heeft Scordatura nauwgezet een heel Partch-instrumentarium laten nabouwen.
Vanavond staan ze allemaal op het intieme podium van het Tilburgse Cenakel: van de manshoge bass marimba tot de kithara en het chromelodeon. Halverwege de vorige eeuw pionierde Harry Partch (1901-1974) op het gebied van de microtonale muziek en reine stemmingen. Hij verdeelde het welbekende octaaf in 43 tonen waardoor er hele spectra aan klankkleurenwaaiers werden blootgelegd. Een harmonische klankwereld die Partch op een expressionistische manier inkleurde. Muziek vol dramatiek en tekstuele vondsten zoals goed te beluisteren viel tijdens een concert in het Cenakel op vrijdag 27 augustus.
Normaal is het Cenakel ook de vaste speelplek van De Link, organisator van maandelijkse eigentijdse-muziekconcerten in Tilburg. Het nieuwe Link-seizoen start pas op dinsdag 28 september. Bij wijze van voorproefje brachten, zowel Scordatura als het Tilburgse ensemble Vonk, alvast delen van hun concertprogramma’s, die komend Link-seizoen zijn te beleven. Deze double-bill smaakte zeker naar meer.
Tonality Flux.
Onder de noemer Tonality Flux opende Scordatura het concert met enkele liederen en songs van Harry Partch. Fraai waren twee psalmzettingen van Partch: The Lord is my shepherd en By The Rivers of Babylon. Het ijle stemgeluid van zangeres Alfrun Schmid werd geruggesteund door de robuuste kithara (een uit de kluiten gewassen Griekse lier) en de chromelodeon, een omgebouwde, microtonale psalmpomp. Droefgeestige liederen, die wrijven en wringen en iedere gelovige achter de oren laat krabben.
Ook de Australisch-Engelse gitarist en zanger Chris Rainier heeft zich helemaal vastgebeten in Partchs liedrepertoire. Op zijn rein gestemde gitaar vertolkte hij enkele Intrusions van Partch. Liederen die je met een licht dramatisch affect moet zingen. Een kolfje naar de hand van troubadour Chris Rainier die onder meer begeleid wordt door de kwikzilverige klanken van de diamond marimba. Een microtonaal gestemde marimba, bespeelt door Orlando Velazquez. Eén van Partch bekendste liederen is The Letter (1950) waarin de componist een ode brengt aan zijn zwerversbestaan. Van het werkje bestaan verschillende versies onder meer met de indrukwekkende bass marimba. Toetsenist en chromelodeon-bespeler Reinier van Houdt heeft een verhoging nodig om het metershoge slagwerkinstrument te kunnen bespelen. Deze schitterende slagwerkinstrumenten zijn overigens allemaal gebouwd door componist en microtonaal kluskampioen Aart Strootman. Momenteel is Strootman ook bezig nieuw werk voor Scordatura te schrijven.
Nieuw werk voor Scordatura en het Partch-instrumentarium klonk ook vanavond. De Tilburgse componist Merijn Bisschops ging de uitdaging aan en zorgde voor de verrassing van de avond met zijn gloednieuwe Tangents. Een sterk werk waarin Bisschops het klankidioom van Partch omkeert en juist kiest voor een meer strakke, bijna minimalistische compositie. Een ritueel werk waarin de buitengewone klanken behoedzaam worden afgetast. Met haar sierlijke vocalises biedt zangeres Schmid emotioneel houvast. Voor het eerst klinkt ook de harmonic canon, een rein gestemd psalterium. Hoofdrol is er voor de adapted viola van ensembleleider Elisabeth Smalt. Op deze altviool met extra lange hals speelt Smalt zielkervende, dramatische noten die door het etherische klankweefsel heen prikken.
Rare feelings.
Niet alleen de liederen van Partch kunnen onvermoede emoties oproepen. Jonge, eigentijdse componisten raken eveneens betoverd door bevlogen dichtregels en rake liedteksten. Zeldzame gevoelens die amper in woorden zijn uit te drukken, kunnen ineens tot leven komen in een lied. Het Tilburgse ensemble Vonk laat haar licht schijnen op gloednieuw, hedendaags liedrepertoire met haar concertprogramma A songbook of rare feelings. Componisten en dichters schrijven nieuwe liederen, waarin een persoonlijk verhaal, een onbeschreven gevoel of een eigen microkosmos tot klinken komen. Een tour-de-force voor zangeres Rianne Wilbers van Vonk. Met haar ontwapenende, loepzuivere stem raakt ze steeds de kern van de liederen.
Het mystieke gedicht What’s left cannot be spoken van Kayo Chingonyi krijgt in de handen van componiste Nicoline Soeter een pastorale sfeer. Een delicaat, meditatief lied waar je langzaam ingezogen wordt. Sopraansaxofonist Tom Sanderman en klarinettist Erwin Muller weven subtiele patronen waar Wilbers haar kristalheldere stem tegen af zet. Ook Kate Moore weet in haar Red sky at morning/ sailor’s warning (tekst: Nancy Campbell) een vergelijkbare verstilde sfeer te schetsen. Een ingetogen, af en toe rimpelloos werkje, waarin Kate Moore lange melodische lijnen uitgooit, typerend voor haar post-minimalistisch stijl. Mooie uitsmijter was het nieuwe lied van Morris Kliphuis. Zijn Speech is Mine (tekst: Hanneke Last) is een spetterend, jazzy lied. Al jubelend roepzingt Rianne Wilbers haar teksten, steeds vol swing. Slagwerker Reggy van Bakel mag vol aan de bak op de vibrafoon en marimba, en de blazers mogen zich uitleven alsof ze stoom mochten afblazen in een overvol jazzcafé.
A songbook of rare feelings van Ensemble Vonk is nog volop in ontwikkeling. Tijdens November Music in Den Bosch en volgend jaar bij De Link (5 april 2022) klinkt het volledige liedrecital. Scordatura Ensemble keert ook terug bij Link en wel op 22 maart 2022. Het nieuwe seizoen van De Link wordt afgetrapt op dinsdag 28 september met een optreden van Insomnio. Ze spelen dan het fraaie, eveneens microtonale ensemblewerk Solstices van Georg Friedrich Haas.
Informatie: www.delink.nl
Geschreven door programmamaker Nieuwe Muziek Mark van de Voort.
