Een verslag van Ensemble Klang op 8 maart 2022 in De Link in Tilburg.
Conceptuele klankschitteringen bij Ensemble Klang.
Conceptueel componeren is niet meer zo van deze tijd. Toch zijn er een aantal jonge componisten die de draad weer oppakken. Het inbouwen van een vernuftig concept of speelse, toevalelementen kunnen je compositie naar een nieuwe dimensie tillen. Pioniers als John Cage, Cornelius Cardew en Alvin Lucier schreven indrukwekkende conceptuele stukken. Creatieve vrijheid van de musici en de maker staat voorop. Al naar gelang de kracht van het concept en het inlevingsvermogen van de uitvoerders kan het muzikale resultaat slagen of mislukken.
Op Internationale Vrouwendag 8 maart speelde Ensemble Klang werken van componistes die geregeld hun musici de vrije ruimte geven en verrassende muziekconcepten bedenken. Klang was wederom uitgenodigd door het Tilburgse de Link, waar ze in 2004 al debuteerde. Het Haagse ensemble opende met drie werken van de Vlaamse componiste Maya Verlaak (Gent 1990). Ze kreeg les van componisten die zelf veelvuldig uit een conceptueel vaatje hebben getapt, zoals de Nederlander Gilius van Bergeijk en de Engelsman Howard Skempton (Scratch Orchestra). Ondanks de strenge conceptuele opzet maakt Verlaaks muziek een montere, lucide indruk. Licht hallucinante muziek die nooit zwaar op de hand wordt.
In Verlaaks Roulette spelen pianiste Saskia Lankhoorn en gitarist Pete Harden kalme, serene muziekpatronen die zich traag evolueren. Een sloom stuiterend elektronisch pulsje – dat een roterend roulettewiel moet verklanken – begeleidt hun verrichtingen. Verlaak werkt met interactieve partituren, waardoor musici uitgenodigd worden ter plekke beslissingen te nemen en mede de muzikale uitkomst te bepalen. Op laptopschermen tegenover zich hebben Harden en Lankhoorn een digitaal roulettespel voor zich. Het roterende wiel selecteert continu nieuwe muziekpatronen, waardoor de compositie traag maar zeker van gedaante verandert. Levert Roulette nog een verfrissend klinkend muziekstuk op, in Verlaaks Nomad wordt het conceptuele muziekspel razendsnel voorspelbaar. De drie blazers van Ensemble Klang, waaronder twee saxofonisten en een trombonist, spelen valse lucht door hun instrumenten. Op een groot videoscherm krijgen de drie musici instructies te zien. De ene keer worden ze bijvoorbeeld bevolen om voor een aantal seconden hun instrument aan te blazen (Blow Wind) en andere keren moeten ze de sober gehouden partituur volgen. Al met al een hilarisch schouwspel, maar muzikaal blijft het steken in post-Cageaans gefröbel.
Dat Verlaak virtuoos kan componeren voor een bevlogen musicus blijkt uit haar recente Vanishing Point voor soloslagwerker. Percussionist Joey Marijs heeft een klein arsenaal aan slagwerk tot zijn beschikking, waaronder een flinke koebel, basdrum en gongs. Er ontspint zich een sfeervol vraag- en antwoordspel tussen zachte elektronische klanken en timbrerijke slagwerkklanken. Muziek waar een stille bezwering vanuit gaat.
Van Barbara Ellison speelt het voltallige Klang nog twee kleine instrumentale gedeeltes uit haar liedcyclus CyberSongs. Swingende, repetitieve muziek, die verwijst naar techno-ritmes en een minimal klassieker als Terry Riley’s In C. Een volledige instrumentale versie van CyberSongs mét zangeres staat in de planning voor de toekomst.
Indrukwekkender was het slotstuk. Rond de eeuwwisseling hing de Franse componiste Éliane Radigue haar elektronische kompaan, de Arp, in de wilgen. Vanaf dat moment schreef ze louter muziek voor instrumentale ensembles en toegewijde musici. Ook dan is haar klanktaal direct herkenbaar: uiterst subtiele, hallucinerende, langzaam evoluerende klanktapijten met een grote meditatieve kracht. Voor festival November Music 2021 schreef Radigue samen met haar assistent, rietblazer en componiste Carol Robinson de compositie Occam Hexa V. Het werk is losjes gebaseerd op de meanderende loop van het Bossche stadsriviertje de Binnendieze. Via instructies van Radigue en Robinson over en weer werden de musici wegwijs gemaakt in de klankwereld van Radigue. Het ensemblewerk is speciaal geschreven voor Ensemble Klang en was nu voor de tweede keer te horen. De zes leden van Klang (gitaar, piano, drie blazers en slagwerk) gaan een fascinerende klankreis aan, waarin microtonale klanken traag schuren, schitteren en opvlammen, om uiteindelijk in elkaar op te gaan en samen te vloeien. Sublieme muziek waarbij Klang boven zichzelf uitstijgt.
Wie Ensemble Klang nog aan het werk wil zien, kan naar het komende Rewire Festival (7 t/m 10 april, het jaarlijkse festival in Den Haag, waar de Concertzender prominent aanwezig is voor het maken van concert opnamen). Tijdens Rewire zal Ensemble Klang onder meer samenwerken met Bang on a Can All-Stars en producer Oceanic.
Geschreven door programmamaker Mark van de Voort.
Luister terug naar de programma’s:
Verlaak en Ellison: Vrouwelijke componisten: klassiek, jazz, hedendaags – gekozen en gepresenteerd door Patricia Werner Leanse. Op zondag 20 mei 2018.
Barbara Ellison: 230 Volt. Contemporary Electronic Music #88. Met muziek van Symon Provencher, Elnath Project, Boris Acket, Constantine Skourlis (photo), Barbara Ellison, Galya Bisengalieva, Leon Vynehall, Chrystal Für en Goldmund. Op maandag 19 juli 2021.
Eliane Radigue: Electric Ladyland. Op woensdag 22 september 2021.
