Concertzender Live

In de achttiende eeuw maakt de barokmuziek plaats voor de klassieke stijl. Als je alleen naar de gro(o)t(st)e jongens kijkt, krijg je soms de indruk dat die overgang pats-boem ineens gebeurde. In 1750 ging Bach dood, en precies in dat jaar begon Haydn te componeren. Tussen de laatste stukken van Bach en de eerste van Haydn gaapt een enorm gat. Hoe is dat toch mogelijk?

Het geheim is dat de overgang al tijdens Bachs leven begonnen was, maar dan voornamelijk bij andere componisten. We moeten bijvoorbeeld kijken naar Bachs tijdgenoot Georg Philipp Telemann (1681-1767). Vaak is hij afgeschilderd als een veelschrijver, een componist van oppervlakkige, populistische muziek. In werkelijkheid was hij een goede vriend van Bach – zo’n goede vriend zelfs dat Telemann de peetvader werd van Bachs tweede zoon Carl Philipp (!) Emanuel (1714-1788). En waar Telemann een barokke componist is die al een beetje vooruitkijkt naar de klassieke stijl, zo is Carl Philipp Emanuel Bach een klassieke pionier die nog vaak achteromkijkt naar de barok.

In deze aflevering van Concertzender Live Archief horen we twee concerten, eentje met muziek van Telemann, eentje met muziek van C.Ph.E. Bach. Allebei zijn ze gegeven in 1988, in de Engelse Kerk op het Amsterdamse Bagijnhof. Waarschijnlijk een teken des tijds: met de opkomst van de Oude Muziekbeweging kwam er steeds meer aandacht voor dit soort muziek tussen twee tijdperken.

In het eerste concert horen we vocale muziek. Telemann brengt ons de wereldlijke cantate Die Tageszeiten. In vijftig minuten schildert hij de ochtend, middag, avond en nacht op een manier die al doet denken aan Haydn (symfonieën Matin, Midi, Soir, of Die Jahreszeiten!). Het idioom is misschien een beetje anders, maar een paar heel belangrijke stappen zijn gezet.

In het tweede concert horen we Carl Philipp Emanuel Bach met de twee instrumenten waarmee hij het meest te maken had. Ten eerste is dat zijn favoriete instrument, het klavichord. Dat is een toetsinstrument met een gering klankvolume, maar een veel grotere expressiemogelijkheid dan het klavecimbel of zelfs de piano. De grillige composities van Bach komen hierop verreweg het best tot hun recht. Het andere instrument dat we horen is de traverso, de achttiende-eeuwse dwarsfluit. Dit was het favoriete instrument van zijn broodheer, koning Frederik de Grote van Pruisen. Een groot muziekliefhebber en -kenner, die precies wist wat hij van Bach verlangde. Hoewel dat soms weleens tot wrevel leidde, mocht de laatste zich toch gelukkig prijzen dat hij jarenlang een van de rijkste, machtigste en muzikaalste vorsten van Duitsland heeft gediend.

Afspeellijst

1. Georg Philipp Telemann – Die Tageszeiten
2. Georg Philipp Telemann – Psalm 117
3. Fantasie in fis, Wq. 67
4. Carl Philipp Emanuel Bach – Sonate voor fluit solo, Wq. 132
5. Carl Philipp Emanuel Bach – Sonate in d, Wq. 50.4
6. Carl Philipp Emanuel Bach – Abschied vom Silbermann’schen Clavier, Wq. 66
7. Carl Philipp Emanuel Bach – Fluitsonate Wq. 134
8. Johann Sebastian Bach – Siciliano uit Fluitsonate BWV 1031

Uitvoerenden

Stichting Nederlandse Brixivereniging en Amsterdams Begeleidingsorkest o.l.v. Frans Bleekemolen (1, 2)

Wiebke Göetjes (sopraan), Bernadette Bouthoorn (alt), Henry Muldrow (tenor), Tom Sol (bariton) (1)

Steve Barrell (klavichord) (3, 5, 6, 7, 8)
Charles Zebley (traverso) (4, 6, 7, 8)