Disco Volante Afl. 3
De tarantella is een vorm van Zuid-Italiaanse zang, muziek en dans die sinds de 12de eeuw wordt uitgevoerd. De naam wordt in verband gebracht met de beet van de tarantulaspin, die giftig is. Traditioneel dacht men dat door deze beet psychische stoornissen ontstonden. Dit was eigenlijk symbolisch en oorspronkelijk was het een bijgeloof van de plattelandsbevolking. Dit sociale fenomeen werd in Europa bekend als ‘tarantisme’. Allerlei (volks)instrumenten zijn gedurende de eeuwen gebruikt voor het spelen van pizzica. De meest bekende zijn ‘tamburello’ (tamboerijn), gitaar, viool en, sinds de XX-eeuw, ‘organetto’ (Italiaanse diatonische accordeon).
Tarantella is nu populair in heel Italië, maar in een nieuwe, (post)moderne uitvoering. Onder de vele vormen van tarantella’s, is ‘pizzica’ de meest bekende. Dit soort muziek is typisch voor het schiereiland Salento, dat precies in de hak van de Italiaanse ‘laars’ ligt. ‘Pizzica’ betekent ‘het prikt’. De toespeling betreft de beet van de tarantula. Deze muziek is lang beschouwd als geneeskrachtig, en werd gebruikt als muziekkuur voor ‘i tarantolati’ (slachtoffers van de legendarische beet). In dit geval was de muziek afhankelijk van de klachten die de zieke toonde.
Een andere soort ‘pizzica’ is echter een synoniem voor feest en werd gebruikt voor boerenfeesten en -vieringen. Nu is het bijgeloof en het desbetreffende fenomeen van ‘tarantisme al bijna 50 jaar verdwenen, maar de tweede soort pizzica, die voor feesten is bedoeld, bestaat voort en is in de afgelopen decennia een stuk populairder gemaakt in het hele land dankzij musici, onderzoekers en promoters. Vandaag focussen we op de pizzica door oude opnamen te beluisteren die dienen als dé meest authentieke bronnen. De eerste groepen die bestonden uit musici/ethnomusicologen (en dus niet meer gewone burgers of boeren) hebben in de jaren ’70 deze muziek een nieuw leven ingeblazen, met behulp van deze bronnen, in combinatie met veldonderzoek.
Vervolgens, vanaf eind jaren ’90, ontstond er verder in Italië een massaal tarantella succes in de vorm van honderden concerten en workshops. Een voorbeeld daarvan is La Notte della Taranta. Jaarlijks wordt dit festival gehouden in de streek Salento – een streek in de hak van de Italiaanse ‘laars’, in de regio Apulia, en het is tot het grootste muziekfestival van Italië uitgegroeid.
Het programma bestaat uit een reeks concerten in kleine dorpjes. Het festival staat elk jaar onder leiding van een prominente internationale figuur (o.a. Ludovico Einaudi, Goran Bregovic, Stewart Copeland) en ontvangt gasten uit alle delen van de wereld die zich komen meten met de pizzica. De ontwikkeling van de tarantella heeft nooit stil gestaan, zeker niet tijdens de laatste jaren. Klassieke componisten, jazz, popmusici en DJ’s werden door de tarantella geïnspireerd.
Deze Zuid-Italiaanse vorm van zang, muziek en dans heeft hierdoor zoveel aspecten en is daardoor zo bijzonder, dat er reden genoeg is om een reeks radioprogramma’s uit te zenden waar het gehele tarantella spectrum wordt bestreken. Het muzikale erfgoed van Zuid-Italië is nog breder, zoals de traditie bijvoorbeeld in regio’s als Campania en Calabrië en is net zo sterk en ‘oeroud’ als in de regio Apulia. Daarom gaat onze rondreis door Zuid-Italië de komende maanden nog verder, met rituele liederen, protest songs, werkliederen, satirische- en liefdesliederen, slaapliedjes, kinderrijmpjes, en nog veel meer.
Speellijst
Antonio Castrignanò, Mara la fatìa (Kurumuny, 2015)
1. Mara la fatìa 6:27
2. Lu sule calau 4:41
Epifani Barbers, Marannui (Forrest Hill, 2005)
3.Ci criti o non ci criti 4:37
4. Suspiri tua 3:20
Officina Zoè, Sangue vivo (Cantoberon, 2000)
5. L’America 3:13
6. Allu Sciardinu 4:49
Dario Muci, Barberìa e canti del Salento vol. II (Anima Mundi 2016)
7. Oh rondinella 4:49
8. Ramu di fiori 4:54
Enza Pagliara, Frunte de luna (Unda Maria 2008 / Anima Mundi, 2009)
9. Vole e vole 3:41
10. Aquila bella 4:35
Cesare Dell’Anna, Lu ragno impoverito (11/8 records, 2007)
11. Tecnopizzica 2002 6:09
12. Monovirus 4:01
