Mariama

Hedzoleh Soundz is één van de vele bands die destijds eigendom waren van de percussionist Faisal Helwani. Hij is in Ghana geboren, in Sekondi, maar was van Libanese afkomst. Hij heeft veel bijgedragen aan de Ghanese muziek. De band was gevestigd in Accra. “Hedzoleh” is een woord in Ga (een Ghanese taal gesproken in Accra) dat “vrijheid” betekent. Deze band speelt een mengsel van Westerse muziek en traditionele Ghanese muziek, met Afrikaanse trommels.

In 1957 wordt in Accra Yamoah’s Band opgericht door Peter Kwabena Yamoah. Het voornaamste instrument in deze band is de gitaar. Dergelijke bands heten in Ghana “gitaarbands”. P.K. Yamoah is geboren in 1928. Hij overlijdt in 2014, 86 jaar oud. Als 13-jarige vormt hij al een koortje en later wordt hij de leider van de schoolband. Later is hij, behalve bandleider, ook vertegenwoordiger van de brouwerij Guinness Stout. Als deze verhuist naar Kumasi, moet Yamoah mee en neemt hij ook Yamoah’s Guitar Band mee naar Kumasi.
Als Kwame Paa Steel Ampadu 15 jaar oud is, wordt hij voorgesteld aan Yamoah, die hem in zijn band opneemt vanwege zijn hoge stem. Maar als de band naar Kumasi vertrekt, staat Kwame Ampadu’s familie niet toe dat hij naar het “gevaarlijke” Kumasi meegaat. In 1963, als hij 18 is, richt hij, samen met Eddie Donkor, de African Brothers Band op. Dit is dan een amateurbandje dat speelt bij bruiloften en begrafenissen. In 1966 wordt de eerste opname gemaakt en uitgebracht op een single die meteen een groot succes is. Na 56 45-toerenplaatjes wordt in 1969 de eerste LP uitgebracht.

Nana Kwame Ampadu I, zoals hij zich later noemt, is afkomstig uit Obo Kwahu in Central region, waar hij op 31 maart 1945 geboren is. Obo Kwahu is een stadje op het Kwahu plateau in Centraal Ghana, waar veel highlife musici vandaan komen. Zij hebben daar vaak grote huizen gebouwd, waar zij dan niet in wonen en alleen komen voor feestelijke gelegenheden. Medeoprichter en assistent leider van de African Brothers Band is Eddie Donkor. Hij is er ook ritme-gitarist en achtergrondzanger. Hij is bekend als de “Super King of Rhythm Power”.
In 1972 treedt Smart Nkansah toe tot Yamoah’s Guitar Band. Net als Nana Ampadu heeft Smart Nkansah heel veel songs geschreven. Hij had problemen met zijn familie, die hem onterfde omdat hij een muziekcarrière nastreefde. Samen met A.B. Crentsil leidt hij de band Sweet Talks, tot hij die verlaat en de Sunsum Band opricht.
De band Sweet Talks heette oorspronkelijk niet zo, maar was de officiële band van een glasfabriek in Ghana. Pas later noemen ze zich “Sweet Talks”. De band wordt geleid door Alfred Benjamin Crentsil Jr. en Smart Nkansah. A.B. Crentsil is geboren in 1943. Hij brengt diverse zeer populaire LP’s uit. Toch wordt in 1978 de band opgeheven.

De Ghanese bands spelen meestal hun muziek in Highlife ritme. Sommige bands spelen ook nummers in meer traditionele ritmes, zoals Adowa, een traditionele dans van de Akan volken van Ghana. Een sierlijke dans, waarbij de dansers hun gevoelens communiceren door middel van hand- en voetbewegingen. De band T.O. Jazz speelt wel eens in dit ritme. Hun leider is Thomas Osei Ampomah. Als deze met zijn band op bezoek is in Zaïre, ontmoet hij daar Franco met zijn band O.K. Jazz en omdat zijn eigen voorletters T. O. zijn, noemt hij daarna zijn band T.O. Jazz.
De taal waarin de meeste Ghanese Highlife wordt gezongen is Twi. Maar af en toe zingen enkele bands ook nummers in Ewe, de taal die wordt gesproken in Zuid-Oost Ghana, Zuid Togo en Zuid-West Bénin. Zo zingt E.T. Mensah & his Tempos Band het liedje Tutu Gbɔvi in Ewe. Dit is eigenlijk een bekend wiegeliedje van de Ewes uit Ghana en Togo. Via Tutu gbɔvi kunt u de tekst in Ewe vinden met vertaling in het Engels.

De leider van deze band, Emmanuel Tettey Mensah, beter bekend als E. T. Mensah, is geboren in Accra op 31 mei 1919 en overleden op 19 juli 1996. Hij wordt beschouwd als de “King of Highlife”. Al op 12-jarige leeftijd leert hij fluit spelen in de schoolband en een jaar later speelt hij fluit en piccolo in een band van schoolkinderen, het “Accra Orchestra”. Daar leert hij ook altsaxofoon spelen. Later ook orgel en trompet. In 1947 gaat hij spelen bij de “Tempos Band”, waar hij al snel de leider van wordt.
Een andere band die soms zingt in Ewe is Kakaiku’s Guitar Band, opgericht in 1954 door Moses Kwaku Oppong. Deze wordt geboren op 2 oktober 1946 in Aboso in Western Region. Op school speelt hij al heel goed gitaar op feestjes en begrafenissen en daar heeft hij de bijnaam Kai-Ku. Hiernaar noemt hij later zijn band.

In 1967 richt Kakaiku de band Kakaiku No.2 op, samen met componist en gitarist Attakora Manu. Deze laatste verlaat deze band weer in 1970, waarna hij enige tijd werkt als geluidstechnicus. Hij is geboren in 1940, in Toase in Ashanti Region en overleden in dezelfde plaats op 78-jarige leeftijd. Hij heeft heel veel albums uitgebracht.

Een bekend lid van Kakaiku’s Band was Charles Kofi Mann, ook bekend als C.K. Mann. C. K. Mann is geboren in 1936 in Cape Coast. In 1965 treedt hij toe tot een nieuwe band, de Carousel 7. Tot 2013 heeft hij met deze band albums uitgebracht. Hij overlijdt op 20 maart 2018 in Takoradi.
“Western Diamonds”, olv. Ben Taylor, is een band uit Takoradi in Western Region.

1. Hedzoleh Sounz, Rekpete, 3:16, Componist: Stanley Kwesi Todd
   45 RPM Single, 1973, Bibini, BBN 101
2. Yamoah’s Band, Saman Me, 4:31, Componist: P.K. Yamoah
   LP Asem Sebe, 1974, Rainbow (13), ‎LRB 01 / Yamoah’s Highlife collection, vol. 3, Yamoah production 0244838463
3. African Brothers, Mmobrowa, 3:04, Componist: P.S.K. Ampadu
   LP African Brothers Dance Band (International, 1969, Afribros, PAB 001
4. Eddie Donkor Senior, Asiko Darling, 4:28, Componist: Eddie Donkor
   LP King of Rhythm, 1972, Gapophone Records, GAPOLP 3
5. Smart Nkansah, Hwan Na Oreba Yi, 4:17, Componist: Smart Nkansah
   CD The Best Of Smart Nkansah & The Sunsum Band, 1995, San Music, SAN 002 CD
6. Sweet Talks, Nawa To Be Husband, 5:17, Componist: A.B. Crentsil
   LP Hollywood Highlife Party, 1978, PHILIPS West African-Records, ‎6354 034, Polygram 5307973
7. T.O. Jazz, Mete Ase Menni, 3:10, Componist: T.O. Ampomah
   LP Yεregoro Akatin, 1975, PHILIPS West African-Records, ‎6354005, Phonogram 8147547
8. E.T. Mensah & his Tempos Band, Tutugborvi, 2:42, Trad.
   45 rpm, 1960’s, Decca, GWA.4212
9. Kakaiku’s Guitar Band, Mawekpo, 3:31, Componist: Prof. M.K. Oppong
   45 rpm, 1976, Executive, ‎ERC 1084
10. Attakora Manu, Koo Mensah, 4:36, Componist: A. Manu
    LP Party Party “Ye Nea Mepe Mame Na Metwe Ama Wo, Stibaka Production, AMA 852
11. C. K. Mann & his Carousel 7, Agyenkwa, 4:13, Componist: C. K. Mann
    LP with love… from C.K. Mann, 1975, Essiebons, EBL 6126
12. Diamonds Forever, Dzen Ye Kokloo, 5:51, Componist: B. Taylor
    Album Diamonds Forever, 1993, Westline Connection, CD-WC-002
13. Sweet Talks, Angelina, Componist: A.B. Crentsil
    LP Hollywood Highlife Party, 1978, PHILIPS West African-Records, ‎6354 034, Polygram 5307973

Met dank aan Muziekweb in Rotterdam.

En ook aan Gerrit Kalsbeek.