Het Tilburgse festival Incubate steekt in een nieuw jasje. Geen volle week meer in september maar voortaan vier kortere seizoenedities in februari, mei, september en december. In ieder geval een goede manier om flexibeler en ruimer over een jaar verspreid te programmeren. In het pinksterweekend (13 t/m 15 mei) trapte Incubate nieuwe stijl af, en ging meteen back to basics. Veel beginnende bands in cafés en kleine zaaltjes, maar ook enkele richtinggevende acts uit het heden en verleden.
Incubate Festival koestert als vanouds haar extremen en omarmt de muzikale buitenbeentjes. Zaterdag ging het festival meteen onverdroten van start. In de kleine zaal van 013 trad de duisternis al vroeg op de avond in. De zelden optredende Zweedse dark ambient act Nordvargr treedt maar zelden op maar maakte een uitzondering voor Incubate. Henrik Nordvargr Björkk is al sinds eind jaren tachtig in de weer met post-industriële klankschappen vol apocalyptische vergezichten. In poptempel 013 hield hij een occulte pinkstermis.
Een synesthetische ervaring: zijn dreigende, sacrale ambientklanken luisterde Nordvargr op met wierookwalmen en hemelse visuals. Alsof de met tatoeages overdekte metalhead een magische formule had ontdekt om gaten te slaan naar de poorten van de hel en de hemel. Magisch maar loodzwaar optreden.
Heel wat speelser pakte de Canadese harsh noise-act The Rita het aan. De beste man houdt er een ernstige balletfetisj op na. Denk aan de film ‘Black Swan’ maar dan wat graadjes pittiger. Zijn fascinatie leefde de Canadees uit met een begeleidend live-optreden van een balletdanseres op spitzen. Hilarisch maar ook weer zo vanzelfsprekend. Snoeiharde noise-muziek en dans zijn al vaker gecombineerd zoals in het legendarische ‘Winterbranch’ (1964) van Merce Cunningham en drone-pionier La Monte Young. Bij The Rita huppelt en stretcht de balletdanseres vrolijk rond op het podium, terwijl verschroeiende noiseblasts je om de oren vliegen. Tegen het eind zijn de rollen omgedraaid en kruipt de danseres achter de knoppen. Noise maken kan blijkbaar iedereen. Voor op het podium knielt Mr. Rita himself (Sam McKinlay) voor het paar spitzen en snuift vol begeerte de welriekende werklucht op. Kijk, dat zijn nou het soort spraakmakende optredens waarvoor je naar Incubate afreist.
Soms komen optredens niet helemaal uit de verf, maar weet de band door haar inzet en eigenheid toch een indruk achter te laten. In de sonische leeuwenkuil van Cul de Sac kreeg de Los Angeles elektro-goth formatie Bestial Mouths haar podiumgeluid maar niet op orde. Jammer want de claustrofobische postpunk-elektro van deze band grijpt je bij de kladden. De graatmagere, beweeglijke frontdame Lynette Cerezo is een eyecatcher van jewelste, in de confronterende traditie van Diamanda Galas/Siouxsie Sioux.
De cafékelder van 013 was deze editie als nieuwe concertlocatie aangewezen. Na afloop van de concerten in de kleine zaal werd het publiek onderweg vergast op beginnende bandjes of elektronica-acts. Veel Nederlandse oogst dit weekend: soms dramatisch slecht (artrockers Moonflower Warrior) dan weer risicoloos (voortkabbelend neoklassiek ambientproject van Kevin Verwijmeren). Een andere keer weer buitengewoon intrigerend, zoals de zeer productieve Zweed Varg. Een ambient-act die de ene release na de andere op de wereld loslaat. Hij bracht een uitermate afwisselende set vol knisperende, krakende, kolkende ambient, drones en clicks ’n cuts. In deze veelheid aan invloeden ontbrak nogal eens de cohesie. De belofte voor de toekomst werd wel absoluut ingelost. De 013-kelder is zeker niet de meest gezellige plek van het festival. Als muzikaal tussenstation voor kleinere, vaak in de festivalhectiek onzichtbare acts is het wel degelijk een aanwinst.
Gelukkig ontbreekt Paradox ook deze editie niet. Een ontspannen jazzhonk waar alle acts op de volledige concentratie van de concertbezoeker kunnen rekenen. Een van de vaste gasten van het festival, Vlaming Dirk Serries, mocht zich ditmaal van zijn meer improviserende zijde laten zien. Serries heeft sinds kort een eigen improvisatie-trio dat een perfect staaltje van haar kunnen etaleerde in de Paradox. Het Kodian Trio brengt geen drones of ambient maar pure freejazz gerelateerde improvisatie. Serries plukte en priegelde op de gitaar, bijgestaan door drummer Andrew Lisle. Maar het was vooral saxofonist Colin Webster die de show stal met zijn haarscherpe, raak geplaatste solo’s. Zaterdagafsluiter Naked Wolf rondom gitarist Luc Ex (ex-The Ex) toverde bij iedere concertbezoeker een glimlach om de mond. Het vijfkoppige gezelschap met onder anderen slagwerker Gerri Jäger, saxofonist Yedo Gibson en komisch talent, zanger/gitarist Mikael Szafirowski excelleerde in absurde muziekfratsen en virtuoos punkplezier à la Captain Beefheart.
Spanningsbogen.
Incubate zonder metal en stoner is ondenkbaar. Als het om experiment gaat spande één band de kroon. Is het eigenlijk nog wel metal? Dat kun je je gerust afvragen bij het Franse trio Aluk Todolo. Mystieke black metal gevoed met een krachtig brouwsel van krautrockuitspattingen, jazzy grooves en psychedelische spacejams. Het gezelschap speelt in het halfduister, hier en daar verlicht door een grote gloeilamp die met de intensiteit van de muziek eventjes opgloeit om daarna weer te dimmen. Een even simpele als schitterende visuele vondst die heel wat effect sorteert, zeker als de drummer letterlijk het wit voor zijn ogen speelt. Aluk Todolo speelt één lange jam en laat de spanningsboog geen enkel moment verslappen.
Een band die weet hoe je de spanning flink kunt opvoeren, is de onvolprezen Amerikaanse noiserockroedel Wolf Eyes. Te vaak leunt Wolf Eyes iets te gemakzuchtig tegen een geruststellende, ondoordringbare noiserockmuur aan. Zonder meer indrukwekkend maar het liefst wordt je door het trio verleidt de muzikale duisternis binnen te treden. Als John Olson halverwege zijn zelfgebouwde ‘wichelroede’-vormige blaasinstrument tevoorschijn tovert, treedt een adembenemende stilte in. Dan is Wolf Eyes op zijn sterkst: een dreigende puls, knetterende en briesende fluitklanken, knagende gitaarriedels en onsamenhangend gebrabbel van zanger en oprichter Nate Young. Zo passeert onder meer een fraaie versie van ‘Asbestos Youth’. Angstaanjagende muziek die zo op een vroege plaat van industrialpioniers Throbbing Gristle kan prijken. Overigens blijft het eigenaardig om Wolf Eyes op zo’n groot podium als 013 te zien. Dit is toch echt een band om een in zweterig muziekhonk te beleven, zoals drie jaar geleden in het piepkleine Little Devil tijdens Incubate 2013.
Muzikaal hoogtepunt van het eerste Incubate mei-weekend was zonder meer het optreden van Nurse with Wound. Industrial, ambient, avant-garde, drone of vrije impro, een etiket valt niet te plakken op het Britse esoterische gezelschap rond frontman Steven Stapleton. Nurse with Wound was met volledige band naar Tilburg afgereisd, dus met Stapleton, Matt Waldron, Andrew Liles en geluidsmagiër Colin Potter. Als gast was, evenals in 2012, ook Vlaming Timo van Luijk alias Af Ursin uitgenodigd in het heidense klanklaboratorium. Verscholen achter een set tafels en hun geluidsapparatuur experimenteerde en improviseerde het gezelschap er zeventig minuten lustig op los. Maar vergis je niet, bij Nurse with Wound zit overal een gedachte achter. Het ensemble begint bijna schoorvoetend. Geïmproviseerde klanken druppelen binnen. Stapleton blaast op kleine fluitjes of produceert knarsende klanken op een stukje hout. Waldron en Liles plukken voorzichtig aan hun gitaar, en Van Luijk speelt op een zelfgebouwd snaarinstrument. Een fragiele maar onheilspellende klanktuin der lusten. Zodra met name Colin Potter er bezwerende drone-ambient lagen aan toe voegt wordt je meegezogen in de maalstroom. Muzikaal lijkt het aanvankelijk nog onsamenhangend maar het bijzondere van Nurse’s surrealistische klankfantasieën is dat ze langzaam bezit van je nemen, en je onderbewuste binnendringen. Waldron speelt enkele groovende bassriffs en Liles weeft er zinderende elektronica en gitaarpartijen onder door. Ineens zit je midden in een trip, nog eens ondersteund door hypnotisch op en neer golvende cirkelpatronen op het filmdoek. Hoe Nurse with Wound het flikt is na afloop nog niet helemaal klaarhelder, maar er zijn niet veel bands die deze klankalchemie zo perfect beheersen als Stapletons mannen. Volgende keer gewoon weer uitnodigen, beste mensen van Incubate!
Van 8 tot en met 11 september beleeft Incubate haar uitgebreide najaarseditie, en enkele namen zijn nu al aangekondigd, onder wie Wrangler (Stephen Mallinder van Cabaret Voltaire die nog wel oude nummers van de Cabs speelt), Deerhoof en uit de oude doos, de Tilburgse trots, The Psychick Warriors ov Gaia (gelieerd aan Psychic TV).
Verslag: programmamaker Nieuwe Muziek; Mark van de Voort.
