Op donderdag 28 juli besteden we in aflevering 6 van On Cloud Nine aandacht aan Música Temprana en haar laatste CD “Melancholía”. Deze Nederlandse groep zal te gast zijn in het komende Festival Oude Muziek in Utrecht.
Deze CD duikt in de zestiende-eeuwse muziekboeken van de “Cancionero Musical de Palacio” en de “Cancionero Musical de la Colombina”. Dit zijn de belangrijkste bronnen om het wereldlijke repertoire van villancico’s en andere zang- en dansvormen uit die periode te achterhalen. Daarnaast vind je er ook religieuze werken in, zoals een polyfone versie van het vers “Juicio fuerte será dado”, “Een hard oordeel zal worden geveld”.
Dit vers nu is terug te voeren op een veel ouder werk: “El canto de la Sibila”. Deze liturgische zang heeft een bron in de vijfde eeuw van onze jaartelling. Om preciezer te zijn: een gedicht dat kerkvader Augustinus opnam in zijn geschriften “De haerisibus”, “Over de ketterijen”. In dat werk staat het gedicht dat zou zijn overgeleverd van de voor-christelijke Grieks-Romeinse profetes Sibylle en dat de komst van de Verlosser beschrijft aan het Einde der Tijden. Haar afbeelding kun je in de Sixtijnse Kapel te Rome bekijken.
De Carthaagse bisschop Quodvultdeus nam dit gedicht “Iudicii signum” op in een lange verhandeling om de heidenen te bekeren en de vroege Christenen te vermanen. Deze preek vond eeuw na eeuw zijn weg in de kerken van Zuid-Europa. Zo ontstond de traditie van “Het lied van de Sibylle”, een vertelling over het Laatste Oordeel die aan de vooravond van Kerstmis in de nachtmisliturgie werd opgenomen.
Omdat een vrouw niet mocht zingen in de kerk, werd het lied gezongen door een jongen die gekleed ging in een liturgisch gewaad en tijdens de hele zang een zwaard omhooghield. Enige dreiging moest er wel van uitgaan, vond men in die tijd; het Einde der Tijden was nabij! De refreinregel “Iudicii signum tellus sudore madescet”, “Teken des Oordeels: de aarde zal baden in het zweet” heeft met de huidige klimaatverandering wel enige actualiteit.
De Latijnse tekst werd meestal in de landstaal vertaald. Zo bestaan er Spaanse, Catalaanse en Sardijnse versies van het lied. Het was na het Concilie van Trente (1545) op Mallorca enige tijd verboden, maar een eigenzinnige bisschop begreep wat het kerkvolk aansprak en hief het verbod na enkele decennia weer op.
Adrián Rodriguez van der Spoel nam met zijn Música Temprana een schitterende polyfone versie op in de vermelde CD, die lovende recensies kreeg:
“Als er in het licht van zoveel pure schoonheid al van een hoogtepunt kan worden gesproken, dan is het wel het zesdelige, helaas anoniem gebleven ‘El Canto de la Sibila’. Het bijna onaardse karakter ervan is ronduit adembenemend.” (Aart van der Wal in Opus Klassiek).
Ga in On Cloud Nine luisteren naar dit lied dat in 2010 als immateriëel werelderfgoed door de Unesco is erkend en ervaar de spiritualiteit van de Middeleeuwen.
Bekijk hier ter aanvulling op YouTube enkele amateuropnamen van uitvoeringen, waarvan die met de wonderschone stem van een zeer jonge Carles Prat er voor mij bovenuit springt.
Johan Le Fèvre
Uitzendingen On Cloud Nine, afl. 6:
- Donderdag 28 juli 2022, 21.00-22.00 uur
- Dinsdag 9 augustus 2022, 11.00-12.00 uur
- Bekijk hier de speellijst.
CONCERTTIP: Op dinsdag 30 augustus treedt Música Temprana op tijdens het Festival Oude Muziek in Utrecht. Klik hier voor meer info.